استیضاح همتی؛ دومین برکناری سریع تاریخ و هشداری برای پزشکیان
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: یکشنبه ۱۲ اسفند ۱۴۰۳، عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد دولت مسعود پزشکیان، پس از ۶ ماه با رای عدم اعتماد مجلس کنار رفت. از ۲۷۳ نماینده حاضر، ۱۸۲ نفر به برکناری او رای دادند و تنها ۸۹ نفر از او حمایت کردند. این استیضاح، که به دلیل جهش نرخ ارز از ۶۰ به ۹۲ هزار تومان و تورم افسارگسیخته کلید خورد، همتی را در رده دوم سریع‌ترین استیضاح‌های تاریخ ایران، پس از علی کردان، قرار داد. این رویداد چه معنایی برای دولت پزشکیان دارد و چگونه با استیضاح‌های سریع پیشین مقایسه می‌شود؟
۶ ماه طوفانی دولت پزشکیان
دولت پزشکیان در مرداد ۱۴۰۳ تشکیل شد و همتی، رئیس پیشین بانک مرکزی، با ۱۶۸ رای موافق از ۲۹۰ نماینده، وزیر اقتصاد شد. این رای، در برابر وزرایی مثل وزیر بهداشت (۲۱۱ رای) یا وزیر کار (۱۹۸ رای)، شکننده بود و تردید اولیه مجلس را نشان می‌داد. در ۶ ماه، ارزش ریال ۵۳ درصد سقوط کرد و گرانی فشار سنگینی بر مردم آورد. پزشکیان در دفاع از همتی گفت: «مشکلات ریشه‌ای است و ۶ ماه کافی نیست.» اما نمایندگان اصولگرا، با محوریت جبهه پایداری، این را نپذیرفتند. مالک شریعتی، از موافقان استیضاح، گفت: «همتی مسئولیت ارز را هم قبول نمی‌کند.»
همتی کجای تاریخ ایستاد؟
وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت مسعود پزشکیان یکی از رکوردداران تاریخ برکناری‌ها از سوی مجلس شد. علی کردان، وزیر کشور دولت احمدی‌نژاد، رکورددار است؛ او در مرداد ۱۳۸۷ وزیر شد و ۳ ماه بعد (آبان ۱۳۸۷) با ۱۸۸ رای مخالف به دلیل جنجال مدرک جعلی برکنار شد. همتی با ۶ ماه، دومین سرعت برکناری را دارد. رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم دولت روحانی، پس از ۱۰ ماه (مرداد ۱۳۹۳) با ۱۴۵ رای مخالف کنار رفت. استیضاح همتی، هرچند از کردان کندتر بود، در دولت‌های اخیر بی‌سابقه است.
وزرای زیر یک سال: ۳ استیضاح جنجالی
در تاریخ جمهوری اسلامی، ۳ وزیر زیر یک سال استیضاح شدند که هر کدام بحرانی را نمایندگی می‌کردند.
علی کردان (۳ ماه): جنجال مدرک جعلی دکترا کار او را فیصله داد و سریع‌ترین برکناری را رقم زد.
عبدالناصر همتی (۶ ماه): سقوط ارزش پول و ناتوانی در مهار تورم او را قربانی کرد.
رضا فرجی‌دانا (۱۰ ماه): افشای بورسیه‌های غیرقانونی و انتصابات سیاسی، مجلس را علیه او شوراند.
این ۳ مورد نشان می‌دهد استیضاح‌های سریع یا به رسوایی سیاسی (کردان) گره خورده‌اند، یا به ناکامی اقتصادی (همتی)، یا ترکیبی از سیاست و عملکرد (فرجی‌دانا).
از رای اعتماد تا عدم اعتماد
رای اولیه همتی (۱۶۸ موافق) حمایت نسبی داشت، اما رای امروز (۱۸۲ مخالف) چرخشی ۵۰ رایی را نشان می‌دهد. این تغییر، هم از ناکامی اقتصادی و هم از شکاف سیاسی با مجلس اصولگرا خبر می‌دهد. پست‌های شبکه اجتماعی اکس حاکی از نقش جبهه پایداری با ۷۰ امضا در این استیضاح است. برخی آن را «تسویه‌حساب» با همتی به دلیل واگذاری ایران‌خودرو یا مواضع گذشته می‌دانند. رای بالای عدم اعتماد (۶۶ درصد) هشداری به پزشکیان است: مجلس تاب تحمل ندارد.
پشت پرده‌ها
استیضاح همتی ظاهرا اقتصادی بود، اما واگذاری ایران‌خودرو به کروز، که شریعتی آن را «فساد» خواند، رنگ و بوی سیاسی نیز داشت. اختلاف همتی با محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی، علنی شد. و نکته سوم اینکه همتی ۲ روز پیش از عربستان برگشته بود تا سرمایه جلب کند. پزشکیان گفت این استیضاح اعتماد منطقه‌ای را خراب می‌کند.
در دولت رئیسی، دلار در ۹ ماه اول ۵۵ درصد رشد کرد، اما همتی در ۶ ماه همین سقوط را تجربه کرد. سرعت استیضاح همتی، شدت بحران و بی‌صبری مجلس و مردم را نشان می‌دهد.
پیامدهای پیش رو
این استیضاح زنگ خطری برای پزشکیان است. وزرای اقتصادی دیگر، مثل وزیر صنعت، در خطرند. انتخاب جانشین همتی کلیدی خواهد بود؛ آیا پزشکیان گزینه‌ای عمل‌گرا می‌آورد یا تسلیم فشار سیاسی می‌شود؟ این برکناری می‌تواند فرصتی برای بازسازی باشد، اگر برنامه‌ای شفاف بیاید. اما با مجلسی که ۶۶ درصدش به همتی «نه» گفت، اجماع سخت است.
استیضاح همتی در ۶ ماه نه افتخار بود و نه راه حل است. این اتفاق عمق بحران، شکاف سیاسی، و ناتوانی در مدیریت انتظارات را فریاد می‌زند. پزشکیان در تنگناست: آیا با وزیری کارآمد و کاهش تنش، اعتماد را بازمی‌گرداند؟ آینده دولتش تا حدودی به این پاسخ بستگی دارد.
