رفتار حیوانات کلید ساخت ربات‌ها شد

ارتباط فردا: در بخش اجرای پنل های تخصصی نوزدهمین دوره مسابقات بین المللی ربوکاپ آزاد ایران ۲۰۲۵، که با موضوع “هوش جمعی و نقش تعامل آن با ربات ها” برگزار شد، سیدجواد میرعابدینی، عضو هیات علمی گروه کامپیوتر تهران مرکزی به الگوبرداری از رفتار هوشمند جانوران و تاثیر آن در ساخت ربات ها اشاره شد.

وی در این پنل به استفاده از الگوی رفتاری در حیوانات به عنوان عنصری موثر در ساخت و برنامه ریزی ربات ها اشاره کرد و با بیان نمونه هایی از رفتار جمعی جانوران مانند مورچه ها و زنبورها به عنوان دو گروه از حیواناتی که گسترده ترین رفتار جمعی را دارند، به این موضوع پرداخته است که نوع رفتاری که بسیاری از حیوانات با یکدیگر در قالب یک زندگی گروهی دارند، براساس الگوهای منظمی است که آنها را به هدف نهایی خود نزدیک می کند.

این استاد دانشگاه با تشریح رفتار مورچه ها در رسیدن به غذا توضیح داد: مورچه ها معمولا به طور گروهی به سمت لانه یا حتی غذایی که پیدا می کنند حرکت می کنند و در طول مسیر، یکدیگر را از وجود غذا آگاه کرده و همچنین با هورمونی که از بدن خود ترشح می کنند، و نیز فرا گرفتن رفتار هم نوعان خود در مسیر مشخص به سمت غذا، کوتاه ترین مسیر منتهی به غذا را شناسایی کرده و در نهایت در همان مسیر به راه خود ادامه می دهند.

به گفته او، تحقیقات نشان داده است که همین الگوی رفتاری در مورچه ها یا حتی زنبورها که به سمت هدفی واحد حرکت می کنند، کلیدهایی را به دانشمندان می دهد که بتوانند از آنها در ساخت و برنامه ریزی ربات ها استفاده کنند.

او همچنین با اشاره به رفتار جمعی زنبورها بیان کرد: زنبورها به چنان رفتار ارتباطی قدرتمندی مجهزاند که قادرند تا ۳۰ کیلومتری، آدرس و جهت دقیق مکان گل ها را به سایر زنبورها اطلاع دهند و این رفتار می تواند به دانشمندان در افزودن ویژگی ردیابی در ربات ها کمک کند. البته این هوش جمعی تنها محدود به دنیای جانوران نمی شود بلکه به عنوان مثال، قطرات آبی که به طور پی در پی چکه می کنند مانند فرو افتادن قطرات باران از الگویی موسوم به الگوریتم چکه آب های هوشمند پیروی می کنند که براساس الگوی منظمی شکل گرفته است.

میرعابدینی در بخشی از پنل به مقوله بهینه سازی تعاملی اشاره کرد و توضیح داد: بررسی ها نشان داده است که در مدارس روسیه ۷۰ درصد یادگیری دانش آموزان و دانشجویان در تعامل با یکدیگر در کلاس درس اتفاق می افتد که محققان آن را به هدف مشترک آنها در کلاس درس مرتبط دانسته اند.

آشنایی کودکان با فناوری، به آموزش عمق می دهد

همچنین در پنل دیگری دکتر سعید ستایشی استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر در ارائه‌ای با موضوع “کاربرد بینایی ماشین و پردازش تصویر در صنعت رباتیک” گفت: ما در دورانی به سر می بریم که هنوز از جهالت علوم پایه خارج نشده ایم که ما را وارد گردونه حوزه هوش مصنوعی کرده اند و حالا تلاش می کنند که نوک پیکان هوش مصنوعی را که ربات ها هستند، به ما تحمیل کنند. بنابراین، باید هوشیار باشیم که کجای صحنه تاریخ از منظر علم قرار گرفته ایم و چه آینده ای می توانیم داشته باشیم. خیلی دور از ذهن نیست که ایده آل های ما با داشته هایی که داریم، هم تراز باشد. ما از منظر علمی باید تعاریف پایه ای خود را داشته باشیم؛ به این معنی که بدانیم وقتی از موجودی به نام ربات اسم می بریم چه عرصه ای را انتظار داریم و چه قابلیت هایی را متصور هستیم و قرار است با آن به چه سرنوشتی برسیم.

او عنوان کرد: اگر به شکل تکنیکال به ربات ها نگاه کنیم، انتظار این است که این موجود با تغییر در محیط با آن سازگار شود و در مقابل خطاها، خود را بازسازی کند.

ستایشی در این پنل بیان کرد: ما باید از هوش طبیعی و ساختار بیولوژیک وجود انسان براساس استفاده از ساز و کار انسانی، در بستر هوش مصنوعی وارد حوزه هوش مصنوعی شویم و این موجودیت را در قالب مکانیسمی کاملا علمی شکل دهیم؛ مکانیسمی که از دید ما از نظر علمی باید هم قابل مشاهده و هم قابل کنترل باشد. این موجود باید بتواند بعد از گرفتن داده های اولیه، آن را به اطلاعات و سپس به دانش و معرفت تبدیل کند و در ادامه به چیزی دست پیدا کند که در ربات ها به آن هوش می گوییم.

این استاد دانشگاه در ادامه این پنل تخصصی به این موضوع اشاره کرد که ربات ها یک الگوی مبتی بر درک در اختیار انسان قرار می دهند. از آنجایی که ربات فاقد ذهن است، در فاصله معناداری از انسان قرار می گیرد. آنچه که از طریق حیوانات کسب می شود یا غریزه ای همراه با حافظه است یا مواردی است که به طور شرطی اتفاق می افتد.

به گفته او، آنچه می توانیم به ربات ها به عنوان ودیعه ارائه دهیم، حافظه است که یک المان فیزیکی است و اگر یکی از سلول های مغز ما بنابر فرایند یادگیری، رفتاری را مرتکب شود که به تنهایی در مغز یک بحران ایجاد کند، کل این بحران در حافظه ربات قابل انجام است.

او ادامه داد: در ارزیابی از رویکردی که از موجودیت ربات داریم، وجود ربات را تا انتهای این دنیا برای انسان خطرناک نمی دانیم. در این میان، با توجه به محدودیت هایی که وجود دارد، ربات ها قادر به تولید موجودی مانند انسان نیستند و حتی نمی توانند یک اتم بسازند. شکل گیری رباتی به دست انسان، نمی تواند این موجود را از انسان جلوتر بیاندازد. درواقع، ربات ها حس دارند اما احساس ندارند بنابراین، شاید ربات بتواند لقظ عاشقانه به کار ببرد، اما نمی تواند عاشق شود یا حتی عصبانی شود.

ستایشی در ادامه عنوان کرد: ما در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک عجولانه برخورد می کنیم. باید بهدانش کشور به گونه ای کمک کنیم تا پیش از ورود افراد به عرصه رباتیک، علاقمندان به این حوزه از همان دوران کودکی فرا بگیرند که مبتنی بر علم فکر کنند تا بنابراین نظام ادراکی مستقیم و نظام بازشناسی در مورد انسان محقق شود. ما پیش از ورود به عرصه ربات ها، باید OS هوش مصنوعی و ربات را تولید کنیم و درواقع، این گونه است که آموزش عمق پیدا می کند.

وی در انتها تاکید کرد: کودکان پیش از ورود به این حوزه باید با فناوری آشنا شوند. درواقع، افرادی باید به این حوزه ها وارد شوند که به تراز ورود به مسائل رباتیک مجهز باشند. ما باید علم هوش مصنوعی را از دبستان و پیش دبستانی به کودکان منتقل کنیم. این علم باید مبتنی بر فهم باشد و افراد باید درک کنند با ورود به حوزه رباتیک باید چه کاری انجام دهند.