حکمرانی یکپارچه شهری همچنان مظلوم مانده است

همشهری آنلاین: مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران، در دومین همایش ملی شهر آینده با موضوع حکمرانی یکپارچه شهری، که به میزبانی شهر یزد برگزار شد، بر ضرورت تفکیک وظایف سیاسی و کلان کشور از اداره امور محلی تأکید کرد.

لزوم تقویت جایگاه شوراها

رئیس شورای اسلامی شهر تهرانبا اشاره به تفاوت ماهیت مسائل کلان سیاسی، اقتصادی و فرهنگی که باید در مجلس شورای اسلامی بررسی و قانون‌گذاری شود، اظهار داشت: مدیریت‌های محلی که بر عهده شوراها و شهرداری‌های برخاسته از شوراها گذاشته شده، با مصالح کلان کشور متفاوت است و این تفکیک در دنیا نیز تجربه‌ای موفق بوده است.

وی با استناد به پیام تاریخی امام خمینی (ره) در نهم اردیبهشت ۱۳۵۸، تنها سه ماه پس از پیروزی انقلاب، به اهمیت تشکیل شوراها اشاره کرد و گفت: در شرایط بحرانی ابتدای انقلاب، امام با آینده‌نگری بی‌نظیر، فرمان تشکیل شوراها را صادر کردند؛ این نشان‌دهنده درک عمیق ایشان از ضرورت اداره امور محلی توسط خود مردم بود.

وی افزود: مردم هر منطقه بهتر از هر مقام خارجی می‌توانند امور خود را مدیریت کنند، و این منطق اساس تشکیل شوراها بوده است.

چمران با انتقاد از تأخیر در شکل‌گیری شوراها به دلیل جنگ تحمیلی و دیگر موانع، اظهار داشت: ده سال فرصت از دست رفت و همین تأخیر باعث شد شوراها با سایر نهادها اختلاف فاز داشته باشند؛ هنوز هم برخی نهادها خود را برتر از شوراها می‌دانند.

وی همچنین به مقاومت برخی ساختارها در برابر واگذاری اختیارات به شوراها اشاره کرد و گفت: برای برخی، از دست دادن امپراتوری مدیریت متمرکز دشوار است.

رییس شورای اسلامی شهر تهران با یادآوری تجربه‌های خودجوش شوراهای محلی در ابتدای انقلاب، مانند تقسیم عادلانه نفت و خواروبار توسط مردم، تأکید کرد: این تجربه‌ها نشان داد که مردم خودشان بهترین مدیران امور محلی هستند.

وی در ادامه، با تاکید بر لزوم حمایت همه‌جانبه از حکمرانی یکپارچه شهری برای آینده کشور، این مهم را از موضوعات مظلوم در کشور دانست و افزود: مانند پژوهش و فرهنگ، حکمرانی یکپارچه شهری نیز مورد بی‌مهری قرار گرفته است بطوریکه در برنامه سوم توسعه، ۲۲ مورد برای واگذاری به مدیریت شهری ذکر شد، اما اجرا نشد؛ این موضوع در برنامه‌های بعدی کمرنگ و در برنامه ششم حذف شد.

چمران با اشاره به تلاش‌های محمدباقر قالیباف در برنامه هفتم توسعه برای تقویت جایگاه شوراها، اظهار داشت: اگرچه قانون برنامه هفتم تصویب شده، اما به اندازه کافی قوی نیست؛ اگر دولت با جدیت آن را اجرا کند، شاهد تحولات خوبی در اجرای امور این چنینی خواهیم داشت.

وی در ادامه سخنان خود در دومین همایش ملی شهر آینده، به تلاش‌های صورت گرفته در برنامه پنجم برای تقویت جایگاه شوراها اشاره کرد و گفت: در آن مقطع زمانی، به پیشنهاد ما و با حمایت دکتر حداد عادل، رئیس وقت مجلس، کمیسیون شوراها و امور داخلی تشکیل شد؛ پیش از آن، مسائل شوراها در کمیسیون‌هایی مانند امور خارجه بررسی می‌شد که فرصت کافی برای رسیدگی نداشتند.

این مقام مسئول افزود: بعد از تلاشهای بسیار این کمیسیون رسمیت پیدا کرد و امروز یکی از فعال‌ترین کمیسیون‌های مجلس است و از تلاش‌های خالصانه اعضای آن، به‌ویژه نمایندگان کنونی، قدردانی می‌کنم.

چمران همچنین به تشکیل کمیسیون ویژه شوراها در دولت اشاره کرد و اظهار داشت: با پیشنهاد ما، کمیسیونی با حضور وزیر کشور به‌عنوان رئیس و ۱۱ وزیر دیگر تشکیل شد؛ بیش از دو سال برای تدوین قانون حکمرانی یکپارچه شهری (یا مدیریت واحد شهری) تلاش کردیم و دستورالعملی تهیه شد، اما به دلیل نگرانی برخی دستگاه‌ها از کاهش اختیاراتشان، این قانون در دولت به تصویب نرسید.

وی با تأکید بر مزایای واگذاری امور محلی به شوراها، گفت: اگر وزارت کشور بخواهد برای ۱۱۰۰ شهر، شهردار تعیین کند و بودجه شهرداری‌ها را تأمین نماید، با مشکلات مالی و اجرایی عدیده‌ای مواجه خواهد شد؛ اما شوراها با اخذ عوارض از مردم همان شهر، خودشان شهردار انتخاب می‌کنند و امور را مدیریت می‌نمایند. این روش، بار سنگین را از دوش وزارت کشور برمی‌دارد و به نفع همه است.

نبود مدیریت واحد و یکپارچه شهری

رئیس شورای شهر تهران با اشاره به ایجاد مطالبه عمومی برای حکمرانی یکپارچه شهری، اظهار داشت: امروز اندیشکده‌ها، دانشگاه‌ها و مرکز پژوهش‌های مجلس تمام‌قد به این موضوع ورود کرده‌اند، این برای ما بسیار ارزشمند است؛ برخی فکر می‌کردند ما برای منافع خودمان صحبت می‌کنیم، اما هدف ما بهبود اداره شهرهاست.

وی همچنین تاکید کرد: 70 درصد مردم در شهرها زندگی می‌کنند و رضایت آن‌ها از مدیریت شهری، چه در حمل‌ونقل، چه ساخت‌وساز، مستقیماً به شوراها مرتبط است، حتی در بسیاری از مواقع مردم کشور نمی توانند مسئولیت ها را از هم تفکیک کنند بنابر این اگر چالشی وجود داشته باشد همه را چه دولت و چه شورا و شهرداری را مسئول می دانند، بنابر این همه باید در خدمت رسانی به مردم همپوشانی داشته باشیم.

این مقام مسئول با طرح پرسشی تاکید کرد که اگر ما می خواهیم رضایت مندی مردم را به وجود بیاوریم، چه کسانی در وهله اول و حلقه اول ارتباط با مردم شهر هستند؟ آیا غیر از شوراها کس دیگری هست که در متن مردم باشد؟

وی با انتقاد از عدم اجرای برخی قوانین، مانند مالیات بر خانه‌های خالی، گفت: این قانون اجرا نشد چون نقش شوراها و شهرداری‌ها نادیده گرفته شد؛ شهرداری‌ها می‌توانند به دلیل حضور در محلات، این امور را بهتر مدیریت کنند. در دوره‌های دوم و سوم شوراها، برای زمین‌های بایر عوارض وضع کردیم تا مالکان تشویق به ساخت شوند و شهر آباد گردد. این روش برای خانه‌های خالی نیز قابل اجرا بود، اما متأسفانه حذف شد.

چمران در بخش پایانی سخنان خود، با تأکید بر لزوم یکپارچه‌سازی مطالبه حکمرانی یکپارچه شهری، از مجمع مشورتی کلانشهرها خواست تا این موضوع را به‌صورت کتبی و حضوری با رئیس‌جمهور مطرح کنند و اجرای برنامه هفتم توسعه در این زمینه را مطالبه نمایند.؛ قطعاً اگر قانون مدیریت یکپارچه شهری اجرا شود، به نفع مردم و شهرها خواهد بود و از هدررفت بودجه‌ها جلوگیری می‌شود.

وی با ذکر مثالی طنزآمیز به ناهماهنگی‌های کنونی در برخی مدیریت های شهری اشاره کرد و گفت: مثل داستانی است که یکی در خیابان کانال می‌کند برای کابل برق و چند متر آن‌طرف‌تر، دیگری همان کانال را پر می‌کند. یکی می‌گوید وظیفه‌ام کندن است، دیگری می‌گوید وظیفه‌ام پر کردن؛ وقتی مدیریت شهری چندپاره می‌شود، نتیجه همین است.

این مقام مسئول در طرح مصداقی مثال خود افزود: این ناهماهنگی ها تا حدی است که یکی آسفالت نو می‌کند، دیگری می‌آید چون آسفالت براق است وسوسه می شود وبرای اجرای یک طرح دیگری کلنگ می‌زند و خرابش می‌کند. این صحنه‌ها قلبم را به درد می‌آورد؛ ما از مردم مالیات و عوارض می‌گیریم تا شهر را آباد کنیم، برای یک متر مربع آسفالت حدود یک میلیارد تومان هزینه می‌کنیم و بعد با یک کلنگ آن را تخریب می‌کنیم مضافاً بر اینکه حتی اگر همتان نقاط را ترمیم کنیم، دیگر مثل اول نمی‌شود.

وی تأکید کرد: این مشکلات نتیجه نبود مدیریت واحد و یکپارچه شهری است. دنیا این روش را تجربه کرده و موفق بوده، ما هم باید از آن‌ها درس بگیریم.

رئیس شورا با اشاره به تلاش‌های طولانی‌مدت برای تحقق این هدف، گفت: بیست‌وچهار سال است که شوراها فریاد می‌زنند. کارشناسان، اندیشکده‌ها و مطالعات تجربی همه بر ضرورت مدیریت یکپارچه تأکید دارند و باید به این توصیه‌ها توجه کرد و نتیجه گرفت چرا که با اجرای مدیریت یکپارچه شهری، از هدررفت منابع و نارضایتی مردم جلوگیری خواهد شد.

وی در بخش دیگری از سخنانش، به تخلفات معدود برخی اعضای شوراها اشاره کرد و گفت: خالصانه می‌گویم، تخلف در شوراها نباید رخ دهد؛ اگر کارمندی از دولت خطایی کند، قابل انتظار نیست، اما از نمایندگان مستقیم مردم در شوراها که با رأی مردم انتخاب شده‌اند، هرگز انتظار تخلف نداریم چرا که چنین خطایی خیانت به اعتماد مردم و تخریب جایگاه انتخاب مردمی است.

چمران همچنین ابراز امیدواری کرد که با اجرای این قانون، «طلسم» مدیریت ناهماهنگ شهری شکسته خواهد شد افزود: اگرچه چالش‌هایی مانند تخلفات معدود برخی اعضای شوراها وجود دارد اما با این حال، از ۱۳۰ هزار عضو شورای شهر و روستا، تنها حدود صد و چند نفر تخلف کرده‌اند که نباید بهانه‌ای برای زیر سؤال بردن کلیت شوراها شود؛ هر دو نوع تخلف ناپسند است، اما نباید به دلیل موارد استثنایی، نقش شوراها نادیده گرفته شود.

چمران در فراز پایانی سخنان خود نیز با اشاره به مسائل فرهنگی و معماری، از دانشگاه یزد و شورای شهر این شهر خواست تا از نماهای بومی و معماری ایرانی-اسلامی حمایت کنند و از رواج نماهای رومی که به گفته وی با هویت شهر یزد سازگار نیست، جلوگیری کنند.

وی تجربه موفق تهران و اصفهان در این زمینه را الگویی برای دیگر شهرها دانست.