از توصیه ضرغامی به فرخ‌نژاد تا «به رسمیت شناختن سینما توسط حاکمیت»
ارتباط فردا: عزت الله ضرغامی که سال‌ها مدیریت سازمان صدا و سیما را برعهده داشت و در دولت سیزدهم وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود، در بهمن ماه سال گذشته به عنوان یکی از ۶ داور جشنواره فیلم فجر معرفی شد و آثار این رویداد را داوری کرد.
او شامگاه جمعه، پنجم اردیبهشت‌ماه با حضور در برنامه تلویزیونی هفت مهمان بهروز افخمی بود و درباره موضوع‌های مختلفی همچون جشنواره و دوران مدیریت خود صحبت کرد.
سید عزت‌الله ضرغامی در ابتدا گفت: دوست دارم از پیشکسوتان برنامه «هفت»، آقایان جیرانی، گبرلو، لطیفی و… یاد کنیم که همه برای ارتقای سطح سینما زحمت کشیدند. اگر وقت بود از جریان آقای جیرانی و نامه استعفای او مفصل می‌توانستم بگویم ولی درحال حاضر از همه عزیزان تشکر می‌کنم.
وی با بیان اینکه «تاثیرگذارترین حوزه هنری سینماست و چیزی با سینما برابری نمی‌کند» افزود: من در دوره بحرانی وارد سینما شدم که از آن عبور کردیم. زمانی که به صداوسیما رفتم هم کارهای سینمایی جدید انجام دادم و شبکه‌های جدیدی ایجاد کردیم و ادای دینی درست به سینما داشتم.
درباره «مربای شیرین» خانم برومند اشتباه کردم
ضرغامی با اشاره به یک مصاحبه تصویری ادامه داد: در آنجا درباره فیلم «مربای شیرین» خانم برومند بحث شد؛ فیلمی که در دوران من هم نبود ولی در آن زمان گفتم فیلم سیاسی است و علیه نظام حرف می‌زند ولی امروز در سال ۱۴۰۴ می‌گویم اشتباه کردم و نظرم عوض شده است.
وی گفت: من دوره خود را یکی از موفق‌ترین دوره ها می‌دانم ولی باید شجاعت بیان اشتباه‌ها را داشته باشیم. فیلم «مربای شیرین» داستان بچه‌ای است که یک مربا از مغازه می‌گیرد و نمی‌تواند در آن را باز کند. مادر و بقیه، حتی خود صاحب مغازه و کارخانه هم نمی‌توانند در این شیشه را باز کنند. داستان می‌گوید ما شیرینی‌ها را در شیشه کردیم و در آن را هم سفت کردیم که باز نمی‌شود. آن شخصیت خانم در انتها می‌گوید شما قالب‌تان کج است. آن موقع گفتم فیلم سیاسی است ولی در حال حاضر نظرم چنین نیست. بارها دیده‌ام که رهبر انقلاب درباره شادی و سرگرمی جوانان و مردم چقدر توجه دارند و ما نباید به گونه‌ای عمل کنیم که سرگرمی‌های مباح هم سخت شود. نباید شادی را از مردم بگیریم.
در این بخش افخمی با یادآوری اینکه «در زمان «اجاره نشین‌ها» این فیلم هم مورد حمله شدید مخصوصا از جانب مخملباف قرار گرفت» گفت: به توصیه سیدمحمد بهشتی من فیلم را دیدم و گفتم این فیلم با انقلاب شوخی می‌کند ولی فیلم کمدی خوبی است و اگر فیلمساز نتواند با زبان طنز شوخی کند، چه فایده دارد؟
این بد است که امروزه بعضی تصمیم‌گیران سلیقه خود را حاکم می‌کنند
ضرغامی مطرح کرد: نقد وحی منزل نیست و عوامل متعددی شرایط را عوض می‌کند و فیلم می‌تواند نظرات مختلفی از سمت حتی یک نفر بگیرد. چیزی به نام سلیقه داریم که ما را بدبخت می‌کند و با نقد بسیار متفاوت است. امروزه بعضی تصمیم‌گیران سلیقه خود را حاکم می‌کنند که این بسیار بد است. من سابقه بحث های مفصل سینمایی با رهبر انقلاب داشته‌ام. قطعا شما هم دیده‌اید که بعضی اوقات رهبری توصیه‌ای مطرح می‌کنند ولی می‌گویند این سلیقه شخصی من است. بعضی‌ها که تصمیم‌گیر هستند همه تولیدات در تمام حوزه‌ها را براساس سلیقه رهبری راهبری می‌کنند ولی اصلا چنین نیست و باید تمام سلایق درنظر گرفته شوند. در این میان بسیار فیلم‌هایی بودند که من هم آن ها را دوست داشتم و مقام معظم رهبری هم دوست داشتند. به عنوان مثال فیلم «با گرگ ها می رقصد» جزو فیلم هایی است که حضرت آقا دوست داشتند.
وی ادامه داد: سیاست‌گذاران باید بدانند مردم چه می‌خواهند و طبق آن پیش بروند. زمانی می‌بینیم که روی یک کار خاصی درصد زیادی از مردم واکنش دارند و حتی در برخی موارد کمتر اما نگاه ما باید مبتنی بر سلایق عمومی باشد.
پنجمین رئیس سازمان صداوسیما در بخش دیگری از صحبت‌های خود توضیح داد: خشونت و جنگ در کارهای حماسی و اکشن به گونه‌ای که قابل قبول باشد و مخاطب اذیت نشود، قابل قبول است ولی خشونت های شکنجه‌گونه و اذیت کننده حتی خود مخاطب را هم پس می‌زند. ما طرفدار کار جنگ، دفاع مقدس و حماسی هستیم. شما ببینید در فیلم «تروی» صحنه‌ای که قلعه را می‌گیرند نمایی از بالا می گیرد و موسیقی خاص که نشان دهنده اوج غم است را پخش و اوج قضیه را نشان می دهد.
ضرغامی در پاسخ به اینکه کسی که می‌خواهد فیلم ترسناک بسازد چه باید کند؟ بیان کرد: ترسناک و دلهره‌آور بودن بد نیست و با خشونت تفاوت دارد. ولی اگر مدیریت نشده باشد، می‌تواند تاثیرهای بدی به‌جای بگذارد. خود من فیلم «طالع نحس ۱» را خیلی دوست دارم. می‌گویم فیلم ترسناک مورد علاقه من هم است اما نوع بیان آن مهم است یا حتی فیلم «مرگ‌جویان» یکی از بهترین فیلم های دینی است که در این گونه قرار می‌گیرد و خود معاد است.
«سفر سنگ» کیمیایی نمادهای مذهبی خوبی دارد
او در بخش دیگری توضیح داد: بعضی ها می گویند فیلم ارزشی بسازید حتی اگر کیفیت آن خوب نباشد. ولی رهبر انقلاب تاکید کردند محتوا و قالب دو بال هستند و هر دو مهم هستند. زمانی که من آمدند گفتند فیلم «سفر سنگ» آقای کیمیایی به خاطر دو بازیگر یعنی فرزانه تاییدی و رضا فاضلی ممنوع است. گفتم با تایید من این فیلم را بیاورید و پخش کنید چون این فیلم یکی از بهترین‌هاست و نمادهای مذهبی بسیار خوبی دارد. ولی درکل این بحثی که مطرح کردید، بسیار مهم است و پیشنهاد می‌کنم که حتما یک بار در برنامه به آن بپردازید.
داوری‌های جشنواره فجر به روایت ضرغامی
عضو هیات داوران جشنواره چهل و سوم فیلم فجر در ادامه درباره این دوره از جشنواره بیان کرد: در این دوره از جشنواره ما سی و دو فیلم را دیدیم و ۴ انیمیشن هم داشتیم. درنهایت ۱۴ فیلم هم سیمرغ گرفتند. در بحث هیات داوران همانطور که می‌دانید آقای رادان هم نتوانست خود را برساند و تصمیم گرفتیم با همان شش نفر کار را ادامه بدهیم و واقعا مشکلی هم پیش نیامد. پیش از پرداختن به جزئیات بگویم که به نظر من یکی از موفق ترین جشنواره ها را داشتیم. درباره حضور در جشنواره هم دکتر صالحی و آقای فریدزاده از من خواستند و من هم با افتخار همکاری کردم و معتقدم این ترکیبی بود که از زاویه های مختلف به آثار نگاه می‌کرد.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه مثلا نوید پورفرج برای بازی در فیلم «گوزن‌های اتوبان» دیپلم افتخار گرفت و در کارگردانی و فیلم و… بحث ها و گفتگوهایی داشتیم ولی تماما کار را با تعامل و بحث پیش می‌بردیم. گاهی پنج نفر یک نظر داشتند و یک نفر استدلال مهمی می آورد و هر پنج نفر می‌پذیرفتند. می‌توانم مثال‌هایش را هم بگویم ولی چنین تعاملی بین تمام اعضا بود.
ضرغامی درباره فیلم سینمایی «رها» توضیح داد: «رها» فیلم خوبی بود و من هم آن را دوست داشتم. این فیلم در ۶ حوزه نامزد شد و بهترین فیلم اول هم شد. عده ای اعتقاد داشتند شهاب حسینی می‌توانست جایزه بگیرد و اتفاقا خود شهاب هم فروتنانه از ابتدا تا انتها حضور داشت. امین حیایی هم در فیلم رسول صدرعاملی خیلی خوب بود. ولی در ابعاد کار مصطفی زمانی بحث شد و نتیجه و انتخاب با منطق طور دیگری رقم خورد. اگر بخواهم چند آمار را عرض کنم هم باید بگویم که بیشترین سیمرغ را فیلم «موسی کلیم‌الله» گرفت و دو فیلم سه سیمرغی داشتیم که «بچه مردم» و «شمال از جنوب غربی» بودند. «صیاد» هم دو جایزه گرفت و مابقی هرکدام یک جایزه گرفتند. من «خدای جنگ» و «ناتوردشت» را هم خیلی دوست داشتم و وقتی آدم همه فیلم های خوب را می بیند، می‌گوید ای کاش میشد جایزه‌ای هم به این فیلم‌ها داد ولی قرار ما این بود که دیپلم افتخار و جوایز را همین‌گونه اهدا نکنیم.
بخش‌های حکومتی دستشان برای فیلم‌های اجتماعی می‌لرزد ولی نیاز است هنرمندان خطر را بگویند
وی ادامه داد: نکته مهمی که وجود دارد این است که نهادهای انقلاب فیلم‌های خوبی ساختند، در این دوره از جشنواره سازمان سینمایی سوره ۳ فیلم داشت، اوج ۲ فیلم، انجمن دفاع مقدس ۲ فیلم، فارابی و کانون و … هرکدام با آثاری در جشنواره حاضر بودند. به آقای رائد فریدزاده هم گفتم در زمان قدیم تنها انجمن دفاع مقدس بود که چنین فیلم هایی می ساخت ولی الان تعداد زیادی هستند و فیلم می‌سازند و جایزه‌های زیادی هم می‌گیرند که این اتفاق بسیار خوبی است. ولی اگر می‌خواهید فیلم اجتماعی مطرح کنید بخش‌های حکومتی دستشان می‌لرزد. من نگران فیلم های اجتماعی هستم که امروز به آن ها نیاز داریم. هنرمندانی که اتفاقا باید بیایند و خطر را بگویند.
از هنرمندانی که ۶ ماه بعد را می‌بینند دفاع می‌کنم
او افزود: من دفاع می کنم از هنرمندانی که شش ماه و یکسال بعد را می بینند. وقتی آقای ده‌نمکی فیلم «رسوایی» را ساخت حرف دارد ولی همین حزب‌اللهی ها این فیلم را زدند. سال ۱۴۰۱ به من هم حمله می‌کردند که تو که در دولت آقای رئیسی هستی، دیگر چرا این حرف ها را می زنی؟ حتی یک توئیت زدم که این‌ها همه بچه های خود ما هستند. تلویزیون گفت کومله هستند، کدام کومله؟ ولی خود حضرت آقا گفتند کومله کجا بود. رهبر فرمودند این ها بچه های خودمان هستند و با باتوم نباید با آن ها رفتار کرد.
حکومت باید سینما را به رسمیت بشناسد
عزت الله ضرغامی مطرح کرد: هنرمندی مثل ده‌نمکی وقتی می‌گوید زلزله می‌آید، باید دقت کرد ولی آمدند گفتند شما در این فیلم شأن روحانیت را پایین آوردید و از این حرف‌ها که نتیجه این حرف‌ها را امروز هم می‌بینیم. علاوه بر نکاتی که عرض کردم، سینمای محیط زیست، گردشگری و… هم باید باشد. حکومت باید سینما را به رسمیت بشناسد و این دقیقا سینماست که می تواند مشکلات را حل کند.
در ادامه برنامه، معاون سینمایی اسبق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: اعتقاد من این است که مفاهیم در قالب کلی می تواند بحث شود. خدا رحمت کند با آقای سلحشور درباره گریم سریال حضرت یوسف بحث‌ها داشتیم و زمانی که با رهبر مطرح کردم خود رهبری فرمودند انقدر فضا معنویت دارد که این مشکلات کوچک اشکالی ندارد.
ضرغامی ادامه داد: اگر ۱۰ فیلم برتر کشور را بخواهم بگویم قطعا یکی از آن‌ها فیلم «بچه های آسمان» است که اتفاقا جوایز بسیاری هم گرفت ولی یک نفر از مسئولان بعد از دیدن این فیلم به من گفت باز فیلم سیاه‌نمایی جشنواره‌ای ساختید؟ که مفصل برای ایشان توضیح دادم. چنین نگاه‌هایی هم وجود داشته است.
وی درباره حضور چنین فیلم‌هایی در جشنواره‌های خارجی گفت: یک زمانی شما در خانواده حرف می‌زنید و مشکلات را می گویید ولی وقتی فیلمی در اختیار کسانی قرار می گیرد و قضاوت نابجایی به ایران می شود، نگاهشان عوض می‌شود که با واقعیت ها زمین تا آسمان فاصله دارد، ظلم به این مردم است که نگاه حقیقی به آن‌ها نباشد. یک زمانی آقای کیارستمی به من گفتند که آقای امیر نادری فیلم «منهتن» را به کن برد و فیلم را راه نداند و ایشان گفتند که تو زنگ بزن و بگو این همانی است که «دونده» را داشته است. آن دبیر گفته بود اگر این فیلم درباره جامعه ایران بود حتما می پذیرفتند. این دیگر حرف آقای سلحشور نیست که برخی بگویند شاید تفکر خاصی داشتند، آقای کیارستمی به خود من گفتند.
درباره «آدم برفی» اشتباه کردم
عزت الله ضرغامی توضیح داد: اگر ما تعادل نداشته باشیم ممکن است مدیری درک نکند که یک فیلم می‌تواند وجوه مختلفی داشته باشد. من درباره فیلم «آدم برفی» اشتباه کردم و به آقای زم گفتم چند نکته را کم کن و چون نکردند فیلم را نشان ندادیم. اگر عقل امروز را داشتم می‌گفتم انقدر فیلم خوب است که می توان چشم پوشی کرد. خطرناک این است که آدم روی اشتباه خود پافشاری کند ولی این درست است که آدم به اشتباه خود اشاره کند و بگوید که اشتباه کرده و به مدلی برسد که کمتر اشتباه کند. تلورانس سینما باید کمتر از مسجد و معبد و تلویزیون باشد. به آقای فریدزاده هم گفتم کاری کنید که حداقل ۴۰ درصد فیلم ها را بتوان در صداوسیما نشان داد. در ساترا هم این توصیه را دارم و باید چنین چیزی را پذیرفت.
وی توضیح داد: در آن زمان فیلم «بانو» ممنوع بود. روز اولی که آمدم آقای مهرجویی نامه نوشت که این فیلم را نشان بدهید. تشخیص من این بود که این فیلم مردم را دچار سوءتفاهم هایی می کند. من این فیلم را به چند نفر نشان دادم. آقای حداد عادل گفتند این فیلم مشکلی ندارد ولی آقای مهندس آقازاده گفتند این فیلم اصلا خوب نیست. برخی مواقع نگاه آدم‌ها به سمتی می رود که برداشت کلی مهم است و مهم است که مدیران درگیر نگاه سلیقه ای نشوند.
مریلا زارعی و دیپلم افتخاری که داده نشد
وی درباره حضور در هیات داوری جشنواره فجر مطرح کرد: من خود را کارشناس سینما می‌دانم و به نوعی بیش فعال سینمایی هستم. نظر شخصی من شاید چیز دیگری باشد. بازی خانم مریلا زارعی و حس و حالی که داشتند بسیار خاص و خوب بود. اتفاق اخلاقی که در مراسم اختتامیه هم افتاد این بود که خانم زارعی چندین بار برنده جایزه سیمرغ را ایستاده تشویق کرد و آقای زمانی هم ادای احترام کرد به آقای پورشیرازی و فیلم «پیرپسر». این‌ها چیزهایی‌ست که بسیار ارزشمند است. چون اسم آوردم باید بگویم که فیلم «پیرپسر» خیلی فیلم قوی بود و اعضای هیات داوران معتقد بودند اگر این فیلم بود، سیمرغ بهترین بازیگر مرد برای آقای حسن پورشیرازی بود. درباره سیمرغ بلورین بازیگر نقش اول زن هم ما از همان اول بازی خانم فریبا نادری در «شوهر ستاره» را دیدیم و با یک بازی متفاوت مواجه شدیم. البته بعضی از بازی‌های دیگر مانند بازی خانم غزل شاکری در فیلم «رها» هم بسیار زیبا بود.
وی مطرح کرد: می خواهم یک افشاگری بکنم و می دانم که اعضا هیات داوران هم راضی هستند. دوستان من در هیات داوری پیشنهاد کردند سیمرغ را به خانم نادری بدهیم و دیپلم افتخار را به خانم مریلا زارعی بدهیم ولی من شخصا مخالفت کردم و با استدلال بقیه عزیزان را قانع کردم. خانم مریلا زارعی واقعا بسیار زیبا نقش را خلق و ایفا کردند ولی تصمیمی بود که باید گرفته میشد و پای آن هم می‌ایستم. فیلم «قاتل و وحشی» را هم دوست داشتیم ببینیم ولی نیاوردند. درباره این فیلم هم مشکل شرعی موی بازیگر زن را باید حل می‌کردند.
عزت الله ضرغامی گفت: فیلم «بازی را بکش» مانند «چشم بادومی» نیاز بود و باید ساخته میشد. ولی درمجموع در مقایسه با فیلم های دیگر «بازی را بکش» را کنار گذاشتند. درباره «خدای جنگ» هم باید بگویم که چون نمادین است، فیلم توانست نگاه ملی را با یک قالب دربیاورد و جایزه این بخش را دریافت کند. جایزه نگاه ملی نشان دهنده ارزش این فیلم است. ولی برداشت من این بود که آن چیزی که باید برای این مساله مهم درمی‌آمد، درنیامده بود ولی ارزش های خود را داشت. فیلم «پیشمرگ» هم همین اتفاق را داشت. این فیلم هم درمجموع داوران چنین نگاهی نداشت و برای من هم بحث است که چرا در اکران عمومی هم اقبالی نداشت و شکست خورد.
عزت الله ضرغامی ادامه داد: تا آخر عمر از قانون‌مند کردن سینما دفاع می کنم. من زمانی به سینما آمدم که بسیار بحران داشت. وقتی وارد شدم دیدم اداره سینما در محتوا و قواعد ظاهری سلیقه‌ای است. اولین جلسه را با خانه سینما گذاشتم و همه هنرمندان بودند. در آنجا خانم فریماه فرجامی به من اعتراض کرد که به ما قواعد را نمی‌گویند و حداقل قواعد را بگویید تا بدانیم چطور باید پیش برویم. من گفتم که سینما باید قانون‌مند شود.
توصیه ضرغامی به حمید فرخ‌نژاد
این مدیر فرهنگی در بخش دیگری از صحبت های خود بیان کرد: می خواهم یک حرف خطرناک بزنم، اغتشاشات و ناآرامی های ۱۴۰۱ باعث شد بعضی از همکارهای ما اشتباه کنند و برخی هم به خارج رفتند و پشیمان هم هستند. از همین جا می خواهم بگویم آقای فرخ نژاد شما که انقدر کار خوب داشته‌اید و اشتباه کردید و رفتید. بگویید اشتباه کردم و ببینید حاکمیت درباره شما چه برخوردی خواهد داشت. حاکمیت نسبت به خانواده خود و ایرانی‌های خارج از ایران باید حساس باشد.
وی درباره نماهای کلوزآپ از خانم ها توضیح داد: در دفاع از هنر احساس کردم تعدادی از تهیه کنندگان به جای توجه به بازی هنرمندانه بازیگران به دنبال خانم هایی رفتند که مدام از آن ها کلوزآپ بگیرد. استفاده ابزاری از زنان اشتباه بود و به همین دلیل جلوی آن ایستادم.
عزت الله ضرغامی در پایان بیان کرد: فرصت نشد تا گزارش کار خود را بگویم. مختصر عرض می‌کنم که زمانی که وارد شدم دیدم هنرمندان ما رابطه‌شان با حاکمیت قطع شده است. به همین دلیل جشنواره های استانی را گذاشتم و هنرمندان زیادی به استان ها می رفتند و با مردم مواجه می شدند. در حوزه های مختلف سینما هم احساس کردم که باید پولی تزریق شود و چندبار با مرحوم هاشمی رئیس‌جمهور وقت ملاقات کردم و ایشان هم وام تبصره سه به ما دادند. تجهیزات سینما در آن زمان خراب بود و ما نوسازی بسیار جدی انجام دادیم. تغییر نرخ محاسبه برق سینما از دیگر کارهایی بود که در مجلس قانون کردیم. یکی از مسائل مهم این بود که بودجه سینما به وزارتخانه می رفت و ردیف بودجه سینما را مشخص و جدا کردم که همه این ها از کارهای کارنامه من بوده است. حتی فیلم های جشنواره چهاردهم و پانزدهم هم به نوعی کارنامه من به حساب می‌آید. اعتقاد من این است که گروه منصفی باید تمام این نکات را جمع بندی کرده و در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان سینمایی بگذارد تا از تجربه‌ها بهره ببرند.
انتهای پیام
