امام موسی صدر و رژیم صهیونیستی؛ از ریشه‌های ظلم تا حقیقت مقاومت
خبرگزاری مهر – گروه استانها؛ سعید پور علی*: در تاریخ تفکر معاصر شیعه، کمتر شخصیتی را می‌توان یافت که همانند امام موسی صدر، موضوع صهیونیسم و رژیم اسرائیل را با نگاهی چندبُعدی، ریشه‌ای و آینده‌نگر روایت و تحلیل کرده باشد؛ نگاهی که هم برجسته‌ساز هویت دینی-تمدنی منطقه است و هم دعوتی فراگیر به وحدت، مقاومت و آگاهی. امام موسی صدر، نه صرفاً به عنوان رهبر شیعیان لبنان، بلکه به عنوان اندیشمندی اخلاقی و انسانی، بارها و بارها درباره ماهیت رژیم صهیونیستی، راه مقابله با آن و وظیفه تاریخی ملت‌های منطقه سخن گفته است. گشوده شدن دوباره پرونده فلسطین و جنگ تحمیلی صهیونی، امریکایی و اروپایی علیه کشور عزیرمان، یادآور آن است که هنوز اندیشه‌های او، راهنمای عمل و الهام‌بخش مقاومت است.
صهیونیسم؛ پروژه‌ای ضدانسانی، نه صرفاً ضداسلامی
امام صدر در تحلیل مبانی فکری و عملی رژیم صهیونیستی، صراحتاً این پروژه را فراتر از تقابل با یک جغرافیا یا دین تعریف می‌کند. او می‌گوید «صهیونیسم یک اندیشه تجاوزکارانه و توسعه‌طلب است که حقوق انسان را نه‌تنها در فلسطین، که در سرتاسر جهان تهدید می‌کند. هیچ مرزی برای طمع‌ورزی آن نمی‌توان متصور شد؛ مگر اینکه ملتی هوشیار و متحد در برابر آن ایستادگی کند.» (سخنرانی در مجلس اعلای شیعیان، ۱۳۵۰ ش/۱۹۷۱ م)
از دیدگاه امام صدر، صهیونیسم چیزی فراتر از خصومت با مسلمانان است؛ یک تهدید وجودی و یک پروژه ضدبشری است که بر پایه اشغال، پاکسازی قومی و نژادی و نفی هویت‌های بومی بنا شده است. او بارها تاکید داشت که این رژیم نه یک دولت عادی، بلکه یک پادگان نظامی است که برای تداوم اشغال و سلطه طراحی شده است.
فلسطین؛ روح یک امت، نه صرفاً یک خاک
محوریت فلسطین در اندیشه امام صدر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. او فلسطین را تنها یک سرزمین یا یک ملت نمی‌دانست، بلکه آن را «نبض جهان اسلام» و «عقیده و ایمان» می‌نامید. این نگاه ریشه‌ای، وظیفه مقابله با رژیم صهیونیستی را از یک مسئله سیاسی و جغرافیایی، به یک تکلیف دینی و انسانی برای هر انسان آزاده‌ای ارتقا می‌داد. او معتقد بود «فلسطین، تنها مسئله عربی یا اسلامی نیست، بلکه مسئله انسانی است. هر کس که وجدان انسانی دارد، باید از فلسطین و ملت فلسطین دفاع کند. قدس، قبله اول مسلمین و نماد کرامت همه ادیان ابراهیمی است». (سخنرانی در بیروت، ۱۳۵۵ ش/۱۹۷۶ م)
مسئله فلسطین را زنده نگه داریم
امام موسی صدر بر اهمیت زنده نگه داشتن مسئله فلسطین و آگاه ساختن نسل‌های جوان نسبت به واقعیت‌های این فاجعه تاریخی تأکید فراوان داشت. او معتقد بود که فراموشی این مسئله، بزرگترین خدمتی است که می‌توان به دشمن کرد. او بارها هشدار داده بود «بزرگترین خیانتی که می‌توان در حق فلسطین و نسل‌های آینده کرد، به فراموشی سپردن این قضیه و عادی‌سازی اشغال است. بگذارید نام فلسطین، خون شهدا و آوارگی مظلومان، همواره در وجدان‌ها زنده بماند.» (سخنرانی در جمع دانشجویان، ۱۳۵۲ ش/۱۹۷۳ م)
مقاومت؛ نه صرفاً دفاع نظامی، بلکه یک فرهنگ و اراده
امام صدر برخلاف برخی که مقاومت را صرفاً به معنای اقدامات نظامی محدود می‌کنند، آن را یک «فرهنگ» و یک «اراده جمعی» می‌دانست. او باور داشت که ایستادگی در برابر ظلم، نه فقط وظیفه نظامیان، بلکه مسئولیت هر فرد، هر نهاد و هر دولتی است. او در این باره می‌گوید «مقاومت در برابر اسرائیل، فقط حمل سلاح نیست، بلکه مقاومتی است فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی. باید هر کوچه و خیابانی، هر دانشگاه و مدرسه‌ای، سنگری برای مقاومت باشد».(دیدار با جوانان لبنانی، ۱۳۵۴ ش/۱۹۷۵ م) این دیدگاه نشان‌دهنده عمق نگاه راهبردی او به مقاومت است؛ مقاومتی که برای پیروزی، نیازمند بسیج همه نیروها و امکانات یک ملت است.
وحدت؛ تنها راه پیروزی
یکی از اساسی‌ترین ارکان راهبرد امام صدر در مواجهه با رژیم صهیونیستی، «وحدت» بود. او در شرایطی که لبنان در آستانه جنگ داخلی بود و اسرائیل تلاش می‌کرد با ایجاد تفرقه، از ضعف داخلی لبنان بهره‌برداری کند، بیش از هر زمان دیگری بر لزوم وحدت ملی و بین‌المللی تاکید می‌کرد. او در پیام‌های خود به ملت لبنان می‌گفت «دشمن ما [اسرائیل] از تفرقه ما تغذیه می‌کند. وحدت ملی، تنها سپر ما در برابر توطئه‌های صهیونیستی است. شیعه، سنی، مسیحی، همه در یک جبهه و برای یک هدف، باید دست در دست هم دهیم».(پیام رادیویی، ۱۳۵۶ ش/۱۹۷۷ م) این تاکید بر وحدت، نه تنها محدود به لبنان، بلکه شامل وحدت امت اسلامی و همبستگی انسانی با تمام آزادی‌خواهان جهان نیز می‌شد.
آینده‌نگری و هشدارها:
امام موسی صدر بارها به خطرات بلندمدت ادامه اشغالگری و سیاست‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل هشدار داده بود. او معتقد بود که سکوت در برابر ظلم امروز، به ظلمی بزرگ‌تر در آینده منجر خواهد شد. او در یکی از سخنرانی‌های خود گفت: «این لکه [اشغالگری اسرائیل] بر دامان انسانیت پاک نخواهد شد مگر با فداکاری و ایثار. اگر امروز برای آن نجنگیم، فردا برای آزادی خود باید بجنگیم.» (سخنرانی در میان اهالی جنوب لبنان، ۱۳۵۰ ش/۱۹۷۱ م). این سخنان، بیانگر دیدگاه عمیق و راهبردی او نسبت به تحولات منطقه و آینده‌نگری تاریخی‌اش بود.
نتیجه‌گیری: میراث زنده امام صدر
اندیشه امام موسی صدر در مواجهه با رژیم صهیونیستی، میراثی زنده و پویاست. او از یک سو، با رویکردی معرفتی و فلسفی، ماهیت این رژیم را نه صرفاً یک تهدید سیاسی، بلکه یک پروژه هویتی و تمدنی ضدبشری معرفی کرد. از سوی دیگر، با دیدگاهی عملیاتی و راهبردی، نقشه راه مقاومت را در ابعاد مختلف (فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و نظامی) ترسیم نمود و بر ارکان اساسی «وحدت» و «آگاهی» برای پیروزی تاکید ورزید.
در شرایط کنونی منطقه، که بار دیگر چهره واقعی رژیم صهیونیستی و خوی تجاوز طلبانه آن با جنگ تحمیلی به ایران و سیاست‌های اشغالگرایانه آن به جهانیان نمایان شده، بازخوانی اندیشه‌ها و سخنان امام موسی صدر، نه‌تنها یک ضرورت تحلیلی، بلکه یک چراغ راهنما برای همه کسانی است که به دنبال تحقق عدالت، آزادی و صلح پایدار در منطقه و جهان هستند. نگاه او، از ریشه‌های ظلم می‌گوید و به سوی حقیقت مقاومت رهنمون می‌شود.
*عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار لرستان
