انتظار دولت های عربی از ترامپ درباره ایران چیست؟ | نگاه ریاض به موضوع ایران با این اتفاق تغییر کرد
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: تور منطقه‌ای دونالد ترامپ در حالی یکی از نخستین سفرهای خارجی او از زمان حضور دوباره‌اش در کاخ‌سفید به‌حساب می‌آید که طی روزهای اخیر دستورکار این سفر در کانون تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای قرار داشته و کارشناسان معتقدند علاوه‌بر اهداف اقتصادی رئیس‌جمهور آمریکا، بحث ایران، آن‌هم در کوران مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای تهران و واشنگتن، محور رایزنی‌های ترامپ با مقام‌های عربی منطقه خواهد بود.
اگرچه منابع عربی منطقه معتقدند میزبانان ترامپ در شرایط کنونی بیش از هر چیز بر مناسبات دوجانبه با واشنگتن متمرکز شده‌اند، اما بررسی تحولات منطقه‌ای اخیر نشان می‌دهد دولت‌های عربی اکنون بیش از هر زمان دیگری، خواستار توافق واشنگتن با تهران در جریان مذاکرات جاری هستند؛ موضوعی که به تعبیر برخی کارشناسان با «فشار اعراب بر آمریکا برای توافق با ایران» نیز همراه شده‌است.
اینها در حالی است که محور ریاض – دوحه – ابوظبی طی سال‌های اخیر با اتخاذ رویکردهای تنش‌زدا، کوشیده‌اند ضمن ترمیم و توسعه مناسبات با تهران، سد مشترکی در برابر بحران‌سازی‌های فزاینده تل‌آویو در سطح منطقه ایجاد کنند. براین اساس هم هست که در شرایط کنونی این کشور ضمن حمایت از روند مذاکرات، خواستار حصول توافقی میان تهران و واشنگتن هستند؛ توافقی که حصول آن چشم‌انداز نوینی را پیش روی ثبات‌سازی در غرب‌آسیا ترسیم خواهد کرد.
اهمیت مذاکرات برای اعراب
نوع مواجهه عربستان، قطر و امارات با مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، نشان می‌دهد این سه کشور با حساسیت ویژه‌ای مشغول پیگیری تحولات این حوزه هستند و در مقاطعی نیز به نقش‌آفرینی در این زمینه پرداخته‌اند؛ موضوعی که در ادامه به برخی نمودهای آن اشاره می‌شود.
۱
عربستان
– تشریک مساعی با ایران: در جریان چهار دور مذاکره هسته‌ای ایران و آمریکا، تهران و ریاض در چارچوب دیدارها و رایزنی‌های دیپلماتیک در این زمینه بحث و تبادل‌نظر کرده‌اند. براین اساس هم بود که تهران اعلام کرد طرف سعودی را در جریان روند مذاکرات قرار داده است.
– تلاش برای میانجی‌گری: طی ماه‌های اخیر و پیش از آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با نقش‌آفرینی عمان، در مقاطع مختلف، رسانه‌های غربی تاکید کردند که ریاض تمایل دارد میان تهران و واشنگتن میانجی‌گری کند. در آخرین روزهای بهمن‌ماه ۱۴۰۳ بود که شبکه آمریکایی سی. ان. ان گزارش داد مطلع شده عربستان مایل به میانجی‌گری بین دولت ترامپ و ایران برای دستیابی به توافقی جدید در حوزه برنامه هسته‌ای تهران است.
– میزبانی از عراقچی: ریاض در روزهای اخیر میزبان عباس عراقچی، رئیس دستگاه دیپلماسی ایران بود؛ سفری که رایزنی درباره روند مذاکرات تهران و واشنگتن یکی از محورهای آن بود.
– استقبال از مذاکرات: به‌دنبال آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان، ریاض ضمن استقبال از این گفت‌وگوها، از تلاش‌ها در این زمینه حمایت کرد. ۸ اردیبهشت‌ماه جاری نیز ریاض در جریان گفت‌وگوی تلفنی وزرای امورخارجه دو کشور، در جریان روند مذاکرات قرار گرفت.
۲
قطر
– نقش تعاملی: دوحه در سال‌های اخیر همواره با نقش‌آفرینی در مناسبات تهران و واشنگتن کوشیده ایفاگر نقش میانجی میان دوطرف باشد؛ رویکردی که توافق شهریوماه ۱۴۰۲ ایران و آمریکا به‌منظور آزادسازی منابع مالی مسدود شده ایران شاهد آن بوده‌ایم.
– درخواست ویژه قطر: محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر طی روزهای اخیر در گفت‌وگویی با یک روزنامه آمریکایی به ایران و آمریکا توصیه کرد هرچه سریع‌تر توافق را به سرانجام برسانند، چراکه «اکتبر تاریخ مهمی برای بررسی این برنامه توسط شورای امنیت سازمان ملل است».
– کمک به مذاکرات: دوحه طی هفته‌های اخیر بارها حمایت خود را از روند گفت‌وگوهای ایران و آمریکا اعلام کرده‌است. در روزهای اخیر سخنگوی وزارت امور خارجه قطر تاکید کرد که این کشور به روند مذاکرات ایران و آمریکا کمک خواهد کرد؛ «آنها می‌توانند به توافق دست پیدا کنند».
– هماهنگی با تهران: سفر روز شنبه گذشته رئیس دستگاه دیپلماسی ایران به قطر، یکی از نمودهای تشریک مساعی تهران و دوحه در این زمینه مذاکرات به‌شمار می‌رود. در جریان این سفر دوطرف علاوه بر رایزنی درباره موضوع‌های دوجانبه، پیرامون روند مذاکرات هم بحث و تبادل‌نظر کردند.
۳
امارات
– نقش ویژه امارات: ابوظبی را باید جزو نقش‌آفرینان مذاکرات ایران و آمریکا طی ماه‌های اخیر به‌حساب آورد. ۲۲ اسفندماه ۱۴۰۲ بود که انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی در راس هیاتی دیپلماتیک وارد تهران شد و نامه رئیس‌جمهور آمریکا را به رئیس دستگاه دیپلماسی ایران تحویل داد؛ نامه‌ای که آن را باید سرآغاز دور تازه‌ای از تحولات در مناسبات دوطرف به‌حساب آورد.
– پیشنهاد طرف آمریکایی: پیش از آغاز گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان، امارات به‌عنوان گزینه اصلی میزبانی از مذاکرات تهران و واشنگتن معرفی شد. مناسبات ابوظبی و واشنگتن سبب طرح شدن این گمانه در محافل رسانه‌ای بود و از تمایل این کشور برای نقش‌آفرینی در این عرصه حکایت دارد.
– رایزنی‌های تهران – ابوظبی: امارات یکی از مقاصد سفر منطقه‌ای رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در روزهای اخیر بوده‌است؛ سفری که مذاکره درباره روند گفت‌وگوهای ایران و آمریکا یکی از محورهای آن بود و گفته می‌شود عراقچی طرف اماراتی را در جریان گفت‌وگوهای این حوزه قرار داده‌است.
– حمایت از مذاکرات: امارات نیز از جمله کشورهای عربی منطقه بوده که طی هفته‌های اخیر رویکرد حمایت‌گرانه‌ای نسبت به مذاکرات ایران و آمریکا داشته است. پس از برگزاری دور نخست مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان، شیخ عبدالله بن‌زاید آل‌نهیان، وزیر امورخارجه امارات در تماس تلفنی با همتای ایرانی خود، از ایران به‌دلیل اهتمام نسبت به دیپلماسی و ورود به گفت‌وگوی غیرمستقیم با آمریکا قدردانی و ابراز امیدواری کرد این روند منجر به نتایج مثبت برای منطقه شود.
مثلث ایران، دولت‌های عربی و ترامپ
سفر ترامپ به عربستان در شرایطی است که رسانه‌های بین‌المللی اذعان دارند موضوع ایران یکی از اصلی‌ترین محورهای این سفر به‌شمار می‌رود. اندیشکده آمریکایی «فارن‌افرز» در روزهای اخیر در گزارش مفصلی به این موضوع پرداخته است که مهم‌ترین محورهای آن را در ادامه می‌خوانید:
- تغییر رویکرد دولت‌های عربی: هنگامی که ترامپ در سال ۲۰۱۷ از عربستان سعودی دیدار کرد، رهبران سعودی و امارات مشتاق بودند دیپلماسی دوران اوباما کنار گذاشته شده و رویکرد تقابلی‌تری در قبال ایران در پیش گرفته شود، اکنون اما نگرش آنها از آن زمان تغییر کرده‌است.
- نا امیدی از آمریکا: در سال ۲۰۱۹، زمانی که به یک پالایشگاه نفت در داخل خاک عربستان حمله شد و به طور موقت عرضه نفت جهان را ۶ درصد کاهش داد، دولت ترامپ با تصمیم به عدم پاسخ دادن به این حمله با استفاده از نیروهای آمریکایی حاضر در منطقه، رهبران خلیج‌فارس را که استراتژی امنیتی آنها مدت‌ها بر تضمین‌های آمریکا استوار بود، شوکه کرد.
- گزینه مطلوب اعراب: یکی از محورهای اصلی گزارش «فارن‌افرز» بر این مبنا استوار شده‌است که در شرایط کنونی، دولت‌های عربی «دیپلماسی» را «گزینه مطلوب» خود در مواجهه با ایران می‌دانند؛ دیدگاهی که به نظر می‌رسد به طرف آمریکایی نیز منتقل شده‌است.
- تقابل با تل‌آویو: یکی دیگر از محورهای این تحلیل، تلاش دولت‌های عربی برای مقابله با رویکردهای تنش‌زای تل‌آویو در قبال تهران است. نکته اینجاست که آنها می‌کوشند در پرتو توافق با ایران، منطقه را از درگیر شدن در تنشی تازه دور کنند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد گزینه مطلوب ترامپ نیز هست.
- نگاه اعراب به موضوع ایران: در این گزارش همچنین با اشاره به حرکت ریاض در مسیر ترمیم مناسبات با ایران، تاکید شده‌است که اعراب، برخلاف تل‌آویو، بر این باور نیستند که منافع‌شان در گرو کشاندن جنگ به تهران است.
