اورژانس پیش بیمارستانی: پیشانی نظام درمان

به گزارش اختصاصی خبرگزاری سلامت (طبنا) گیلان: دکتر مرتضی فلاح کرکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان راجب وضعیت اورژانس پیش بیمارستانی استان تشریح کرد :حادثه‌ی دردناک فرو ریختن سقف سالن انتظار فرودگاه مهرآباد در ۱۴ آذر ۱۳۵۲، که منجر به کشته شدن ۱۶ نفر و مجروح شدن ۱۱ نفر شد، نقطه‌ی عطفی در تاریخ نظام درمانی ایران بود. این حادثه به دلیل انعکاس گسترده در رسانه‌های داخلی و خارجی، به عنوان یکی از تلخ‌ترین وقایع کشور ثبت شد.

در آن زمان، هیچ سیستم از پیش طراحی‌شده‌ای برای کمک و انتقال مجروحان در حوادث ناگهانی وجود نداشت. پس از این حادثه، سیستم فوریت‌های پزشکی کشور با عنوان اورژانس ۱۱۵ و با همکاری کشور آمریکا تأسیس شد. وظیفه‌ی اصلی اورژانس ۱۱۵، انتقال سریع و صحیح بیماران دارای فوریت‌های پزشکی (افرادی که در صورت عدم امداد رسانی به موقع، ممکن است در عرض یک تا دو ساعت فوت کنند و یا آسیب جبران ناپذیری ببینند) به نزدیک‌ترین بیمارستان یا مرکز درمانی است. در ایران این خدمات به صورت رایگان ارائه می‌شود.
سیستم‌های فوریت‌های پزشکی پیش بیمارستانی در سطح جهانی به دو دسته‌ی عمده تقسیم می‌شوند:
سیستم Franco-German در این سیستم، امکانات و تجهیزات به محل حادثه منتقل می‌شوند و پزشکان در آمبولانس‌ها حضور دارند.
سیستم Anglo-England در این سیستم، کادر فوریت‌های پزشکی در محل حادثه حاضر می‌شوند، اقدامات اولیه را انجام می‌دهند و سپس بیمار را به بیمارستان منتقل می‌کنند. سیستم اورژانس ایران در ابتدای تأسیس، از این مدل پیروی می‌کرد.
مرکز اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان گیلان در آذر ماه ۱۳۵۵ با احداث ۴ پایگاه در شهرهای رشت، لاهیجان، منجیل و بندر انزلی شروع به فعالیت کرد. هم‌اکنون، این مرکز دارای ۹۰ پایگاه است که شامل ۳۸ پایگاه شهری، ۵۱ پایگاه جاده‌ای و ۱ پایگاه هوایی (بالگرد) می‌باشد.

اورژانس پیش بیمارستانی در استان گیلان به مانند کل کشور با چالش‌های متعددی روبرو است که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: ترافیک سنگین شهری خصوصا در شهرهای متراکم رشت، انزلی، لاهیجان و تالش که باعث افزایش زمان رسیدن آمبولانس‌ها به محل حادثه می‌شود. کمبود و فرسودگی آمبولانس‌ها، کمبود نیروی انسانی، زمان ماندگاری طولانی آمبولانس‌ها در بیمارستان‌ها و پایین بودن سطح سواد سلامت جامعه. یکی از چالش‌های مهم حوزه اورژانس پیش بیمارستانی پایین بودن سطح سواد سلامت جامعه است که سبب شده برخی افراد ناآگاه با برقراری تماس‌های غیرضروری و اشغال خطوط اورژانس و یا با ایجاد ماموریت‌های کاذب، باعث به خطر افتادن جان بیماران و مصدومان نیازمند امدادرسانی شوند.
گیلان به عنوان یکی از پیرترین و متراکم‌ترین استان‌های کشور، با جمعیت روستایی قابل توجه و جاده‌های کوهستانی و جنگلی، نیازمند توجه ویژه‌ای است. شهرهایی با جغرافیای خطی مانند بندر انزلی و یا تالش با مسیر های کوهستانی و همچنین مسافرپذیر بودن این استان، لزوم بهبود سیستم اورژانس پیش بیمارستانی را بیش از پیش آشکار می‌سازد. استان گیلان به عنوان یکی از مسافر پذیرترین استان های کشور که در تعطیلات آخر هفته پذیرای مسافرانی معادل جمعیت گیلان و در تعطیلات رسمی پذیرای تا سه برابر جمعیت دومیلیون و پانصدهزار نفری خود است، بایستی به صورت خاص دیده شود. علاوه بر موارد فوق لزوم چابک سازی اورژانس پیش بیمارستانی در ایام تفریحات آبی و مصدومان غرق شدگی موضوعی است که نیاز به پرداخت مضاعف در این حوزه دارد.
توزیع عادلانه پایگاه های اورژانس(بر اساس برنامه هفتم توسعه اورژانس های کشور) و به تبع آن تجهیزات و نیروی انسانی، به روز رسانی آمبولانس های موجود با ارتقا امکانات آن ها بر اساس تیپ بندی مورد نیاز، افزایش موتورآمبولانس با توجه به ترافیک شهری، نیاز به تعداد بیشتری اتوبوس آمبولانس برای استقرار در شهرستان های قطب استان، نگاه ویژه به پایگاه های دریایی به ویژه در شهرستان بندرانزلی و پایگاه اورژانس ریلی در استان و آمادگی برای ایجاد پایگاه امداد فوریت های پزشکی موقت مواردیست که نیاز به تلاش مجدانه کلیه مسولین استانی و همچنین کشوری دارد. شاید نیاز باشد با توجه به موقعیت های جغرافیایی متنوع استان از مدل های مختلف خدمات دهی 115 رایج در دنیا برای بهبود خدمت رسانی بهره برد.
اورژانس پیش بیمارستانی به عنوان پیشانی نظام درمان و پیشگیری کننده از آسیب های جانی، بایستی هم گام با توسعه بیمارستان های استان ارتقا یابد تا بتواند در استان حادثه خیز استان گیلان، نقش حیاتی در نجات جان انسان‌ها ایفا می‌کند. استان گیلان با توجه به ویژگی‌های خاص جغرافیایی و جمعیتی خود، نیازمند توجه ویژه‌ای در این حوزه است. با اجرای پیشنهادات ارائه‌شده و همکاری کلیه‌ی مسئولین استانی، می‌توان سیستم اورژانس پیش بیمارستانی را در این استان بهبود بخشید و جان بسیاری از افراد را نجات داد.