با معروف ترین بیمارستان های وقفی تهران آشنا شوید
همشهری آنلاین – سیدسروش طباطبایی‌پور: ایرانیان البته از دیرباز ید طولایی در دنیای وقف داشتند، چون در آیین زرتشت داد و دهش به دیگران ستوده شده بود و ایرانیان در ساخت معابد، خدمات به زائران، احداث مراکز آموزشی و درمانی برای کشاورزان بی‌بضاعت و حتی جایی برای نگهداری حیوانات پیشرو بودند.
بیش‌تر بخوانید:
متفاوت ترین نسخ قرآن دنیا در تهران نگهداری می شوند
همین سنت حسنه پس از اسلام نیز در این سرزمین به کمال رسید و مردمان پاک‌نهاد بدون توجه به مناسبات این جهانی و حتی بدون توجه به حکومت‌های وقت، وقف می‌کردند و به‌گفته پژوهشگران نقش غیرقابل انکاری در مناسبات اجتماعی و اقتصادی شهر و روستای‌شان داشتند.
وقف در تهران
قریه تهران از زمان حصارکشی تهماسبی تا روی کار آمدن قاجارها، حدود ۵/۷کیلومتر وسعت داشت که تنها لکه‌ای از آن نیز مسکونی بود و مابقی تا چشم کار می‌کرد باغ بود و بوستان. در دوره قاجار هم تا عهد ناصری چندان قدمی در راستای خدمات عمومی برداشته نشد، چرا که درباریان بعد از گسترش تهران تنها برای خودشان کاخ و بارگاه می‌ساختند و زمین‌های بی‌زبان تهران را به هم هدیه می‌دادند. تا اینکه در زمان ناصری، ابتدا با تخریب برج و باروی تهماسبی شهر گسترش یافت و برخی متمولان شهر مسجد و مدرسه ساختند و آن را وقف نیازمندان کردند.
موقوفات قجری
بر پایه مقاله‌ای با عنوان موقوفات قجری، در دوره قاجار ۶۴مسجد، ۱۵تکیه، ۲سقاخانه، ۲۲طویله، ۳مکتبخانه، ۳۹مدرسه علمیه، ۱۶حمام و ۹قنات در تهران وقف شد. به‌خاطر اهمیت آب برخی واقفان تهرانی در کنار وقف مسجد یا مدرسه، تمام یا بخشی از قناتی را هم که برای تامین آب محل اهداشده لازم بود، وقف می‌کردند. یکی دیگر از مراکز مهمی که در آن روزگار و برای اولین‌بار در تهران وقف شد بیمارستان بود، البته طبق همان تحقیق، تنها ۴بیمارستان در عهد قاجار وقف شد، اما در دوره‌های بعد سنت حسنه وقف بیمارستان و مراکز درمانی یا پزشکی گسترش یافت. یکی از این مراکز درمانی بیمارستان وزیری است.
- اولین بیمارستان وقفی تهران
می‌گویند میرزاعیسی وزیر، دولتمرد و یکی از نیکوکاران عهد قاجار، مدتی قبل از مرگش به شیخ هادی نجم‌آبادی از روحانیون بانفوذ وصیت کرد که با یک‌سوم اموالش مسجد، مدرسه و بیمارستانی در تهران بسازد و آن را وقف نیازمندان کند. شیخ هادی هم در سال ۱۲۷۵شمسی ساخت بیمارستان را در زمینی به مساحت ۴هزار مترمربع در محله شیخ هادی آغاز کرد و در بزرگداشت واقف آن، نامش را بیمارستان وزیری گذاشت. بخشی از این بیمارستان غیر از قسمت جنوبی، سال ۱۳۵۵تخریب و در سال۱۳۶۰، به همت گروهی از پزشکان و بازماندگان خاندان نجم‌آبادی، همان بخش جنوبی دوباره بازسازی شد. بنای این بیمارستان در سال ۱۳۷۷به ثبت ملی رسید و البته اکنون غیرفعال است.
- بیمارستان نجمیه
تاج‌خانم ملقب به نجم‌السلطان، دختر ارشد فیروزمیرزا، پسر عباس‌میرزا نایب‌السلطنه، زنی روشنفکر بود و برای حضور زنان در جامعه و انجام مسئولیت‌های اجتماعی‌شان تلاشی فراوان کرد. او تمام ثروتش را وقف ساخت نخستین بیمارستان خصوصی پایتخت کرد و وقفنامه و حق نظارت بیمارستان را با وجود فرزندان پسر به دخترش واگذار کرد. این بیمارستان که در خیابان حافظ بنا شده، در سال ۱۳۰۶خورشیدی مورد بهره‌برداری قرار گرفت و واقف آن که یکی از فرزندانش، دکتر محمد مصدق بود، نیمی از تخت‌های آن را وقف بیماران مستمند کرد. بیمارستان تخصصی و فوق‌تخصصی زنان نجمیه، در تاریخ ۱۴مرداد سال ۱۳۸۲به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
- بیمارستان لولاگر
بیمارستان لولاگر در روزهای آغازین تاسیس، یک نوانخانه بود و بعد از مدتی به مرکزی برای درمان بیماران مسلول تبدیل شد. این بیمارستان را مرحوم حاج‌باقر لولاگر در سال ۱۳۳۵قمری برای اجرای سنت وقف نبوی و در راستای ارائه خدمات درمانی وقف کرد. در سال‌های اخیر فهیمه لولاگر، دختر این مرحوم هم ۵ باب منزل مسکونی را برای توسعه بیمارستان وقف کرد. البته این روزها این بیمارستان قدیمی به‌خاطر مسائل ایمنی، در حال مقاوم‌سازی است و بخشی از آن در قالب درمانگاه لولاگر فعال است. این بیمارستان در خیابان خوش جنوبی واقع است.
- بیمارستان فیروزگر
گشتاسب فیروزگر، از نیکوکاران زرتشتی، ۱۷فروردین سال ۱۳۳۰خورشیدی، زمین بیمارستان را به مساحت ۱۸هزار مترمربع وقف ساخت بیمارستان کرد و در سال ۱۳۴۳ساخت آن به پایان رسید. این بیمارستان اکنون با بیش از ۵۰۰تخت بیمارستانی و داشتن خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی یکی از مراکز درمانی مطرح تهران و کشور زیرنظر دانشگاه علوم پزشکی ایران است.
- انستیتو پاستور
این مرکز تحقیقاتی در سال ۱۲۹۹شمسی و با هدف تحقیقات مرتبط با بیماری‌های عفونی و تولید واکسن تاسیس شد. در واقع یک سال پس از جنگ جهانی اول، دولت ایران با رایزنی با انستیتوپاستور فرانسه و با همکاری این مرکز، مقدمات تأسیس این مرکز تحقیقی را بر پایه وقف بنا کرد. این مرکز اکنون هم در تهران با خطوط تولید فرآورده‌های دارویی نوترکیب و واکسن‌ها در قالب نمونه و صنعتی فعال است.
