تب کریمه چطور باعث مرگ می‌شود؟ | ویروسی که به اندام‌های حیاتی حمله می‌کند | هشدار به مردم در آستانه عید قربان
همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: تب کریمه کنگو فقط یک تب ساده نیست. با یک تب بالا شروع می‌شود، اما خیلی زود می‌تواند به خونریزی‌های مرموز داخلی برسد و در مواردی منجر به مرگ فرد مبتلا شود. این بیماری ویروسی حاد، واگیردار و مرگبار است. آن‌قدر که حتی یک تماس ساده با خون یا ترشحات دام آلوده می‌تواند سرنوشت دردناکی برای فرد رقم بزند.
منشأ اصلی این بیماری، کنه‌هایی هستند که در فصل گرما فعال می‌شوند. کنه‌ها با تغذیه از خون حیوانات ویروس را جذب می‌کنند. ویروس در بدن‌شان تکثیر می‌شود و بعد آن را به دام‌ها و انسان‌ها منتقل می‌کنند. این ویروس در بدن حیوانات ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد، اما وقتی وارد بدن انسان می‌شود، دردسرها شروع می‌شود.
ویروسی که خون را هدف می‌گیرد
تب کریمه برخلاف بسیاری از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان بسیار خطرناک و کُشنده است. میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن در جهان حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد گزارش شده اما به گفته مسئولان وزارت بهداشت، میزان مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری در کشور ما حدود ۸ درصد است. میزان ابتلا هم در کشورمان سالانه حدود ۷۰ تا ۸۰ نفر است. به گفته کارشناسان، اگر مبتلایان به این بیماری شناسایی و درمان نشوند، می‌تواند منجر به فوت ۳۰ تا ۵۰ درصدی مبتلایان شود.
دکتر شاهین قاسمی، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری در گفتگو با همشهری‌آنلاین، در پاسخ به این که تب کریمه چرا و چگونه باعث مرگ یک فرد می‌شود، توضیح می‌دهد: علت کُشندگی این بیماری این است که ویروس به اندام‌های حیاتی بدن به خصوص سیستم انعقادی حمله می‌کند و باعث خونریزی در اندام‌های داخلی بدن می‌شود. این خونریزی اگر شدید باشد، منجر به مرگ فرد می‌شود. 
به گفته دکتر قاسمی، این ویروس به این دلیل کُشنده است که به سیستم ایمنی و عروق خونی حمله می‌کند و باعث تب شدید و ناگهانی، نارسایی اندام‌ها (کبد، کلیه، مغز)، اختلال در انعقاد خون، خونریزی داخلی و خارجی (دستگاه گوارش، لثه، بینی و …) می‌شود.
به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری، برخلاف بیماری‌های باکتریایی که عمدتاً دارو برای آنها وجود دارد، بیماری‌های ویروسی معمولاً درمان دارویی خاصی ندارند و درمان آنها بیشتر علامتی است. برخی بیماری‌های ویروسی هستند که پس از ابتلا، خود به خود بهبود می‌یابند و نیازی به درمان خاصی نیست. مثل بسیاری از سرماخوردگی‌ها که توسط ویروس‌های مختلف ایجاد می‌شوند و خود به خود هم درمان می‌شوند و خطری ندارند. اما تب کریمه کنگو ویروسی است که از طریق کنه‌ها منتقل می‌شود و درمان و داروی خاصی ندارد.
نه درمان قطعی دارد، نه داروی خاص/ خطر مرگ این افراد بالا است
یکی از چالش‌های بزرگ در مقابله با این بیماری، تشخیص زودهنگام آن است. علائم اولیه تب کریمه بسیار مبهم‌اند؛ سردرد، تب، درد عضلات و ضعف نشانه‌هایی هستند که خیلی راحت می‌توان آنها را با یک سرماخوردگی ساده اشتباه گرفت.
دکتر قاسمی با اشاره به این که اگر تشخیص به موقع انجام شود، با داروهای حمایتی می‌توان تا حدی بیماری را کنترل کرد و از شدت آن کاست، می‌گوید: اغلب بیماران وقتی به پزشک مراجعه می‌کنند، دچار خونریزی شده‌اند و کار از کار گذشته است. از طرفی، تشخیص قطعی بیماری نیاز به کیت‌های خاص آزمایشگاهی دارد که فقط در اختیار وزارت بهداشت است و مراکز خاص است و در آزمایشگاه‌های معمولی پیدا نمی‌شود.
او تاکید می‌کند که سرعت پیشرفت بیماری در برخی افراد بالاست و هرچه شدت علائم بیشتر باشد، خطر مرگ هم بیشتر است. درواقع زمان فوت بیمار بستگی به شدت بیماری و سرعت پیشرفت آن دارد.
به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی، اگر بیماری خفیف باشد، بدن ممکن است به مرور زمان خود را بازیابی کند و بیمار بهبود یابد. اما اگر بیماری شدید باشد و خونریزی گسترده رخ دهد، چون داروی مخصوص هم ندارد، خطر مرگ بالا است.
چند توصیه مهم به کسانی که قربانی می‌کنند
با وجود هشدارهای سالانه، هنوز موارد مرگ ناشی از تب کریمه کنگو در کشور تکرار می‌شود و درضمن آمار ابتلا و مرگ‌ومیر در روستاها و مناطق عشایری بیشتر است. به گفته متخصصان مهم‌ترین دلایل این موضوع تماس مستقیم با دام، زیست کنه‌ها در محیط طبیعی مثل مراتع، اصطبل‌ها و چراگاه‌ها، کمبود امکانات و تجهیزات بهداشتی در روستاها، ناآگاهی روستاییان و ذبح دام در منزل یا کوچه بدون رعایت نکات بهداشتی است.
البته حضور بیشتر کنه‌ها در روستاها دلیل بر این نمی‌شود که در شهرها ابتلایی رخ ندهد. به خصوص که عید قربان نیز نزدیک است و به مناسبت عید، ذبح‌های زیادی توسط مردم صورت می‌گیرد و وزارت بهداشت هر سال درباره احتمال شیوع تب کریمه به دلیل قربانی کردن و انجام ذبح‌های بدون پروتکل‌های بهداشتی، هشدار می‌دهد.
رئیس اداره بیماری‌های زئونوز وزارت بهداشت امسال هم هشدار داده که «افرادی که برای قربانی‌کردن در عید قربان نذر کرده‌اند، باید نکات بهداشتی را رعایت کنند؛ مثلا ذبح حیوان نباید در منزل انجام شود و باید در مکان‌های مورد تایید سازمان دامپزشکی صورت گیرد. افراد می‌توانند با مراجعه به محل‌های تعیین‌شده سازمان دامپزشکی نسبت به تهیه و ذبح دام اقدام کنند تا تماسی با خون حیوان ذبح‌شده نداشته باشند. همچنین قصابان باید به تجهیزات حفاظتی مثل ماسک، دستکش و چکمه مجهز باشند. همچنین گوشت حیوان ذبح‌شده باید بلافاصله در یخچال نگهداری شود و تا ۲۴ ساعت مصرف نشود. چون فقط در این بازه زمانی است که ویروس‌های احتمالیِ موجود در گوشت از بین می‌رود.»
دکتر محمد زینلی به روستاییان هم هشدار داده که «در صورتی که با کنه روی بدن حیوانات مواجه شدند، از دست زدن به کنه‌ها خودداری کنند و موضوع را گزارش دهند تا سازمان دامپزشکی برای سم‌پاشی دام‌ها و محل نگهداری حیوانات اقدام کند.»
چرا اسم این بیماری، کریمه کنگو است؟
شاید برایتان سوال باشد که نام این بیماری از کجا آمده و آیا واقعا با کشور اوکراین ارتباط دارد؟ واقعیت این است که نام این بیماری از دو منطقه کریمه و کنگو گرفته شده است: این بیماری اولین بار در سال ۱۹۴۴ در شبه‌جزیره کریمه (اوکراین امروزی) شناسایی شد و در سال ۱۹۵۶ هم ویروس مشابهی در جمهوری دموکراتیک کنگو یافت شد. بعدها مشخص شد این دو ویروس یکی هستند و به همین دلیل اسمِ ترکیبی “کِریمه کنگو” برای آن انتخاب شد.
