«حوزه علمیه قم» پایگاه اصلیِ تربیت فکری و هدایت عالمانه در تاریخ

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- علی ستاری: یکی از نهادهای مبارک در تاریخ عجین شده ایران و اسلام؛ مدارس علوم دینی و حوزه‌های علمیه هستند، مدارسی که در طول تاریخ نبض فرهنگ و اعتقادات مردمان این سرزمین را تنظیم کرده‌اند و هر گاه جریانات فکریِ انحرافی یا جریانات همسو با زور و زر و تزویر تلاش کرده‌اند، ماهیت و درون مایه جامعه اسلامی را از بین ببرند، پرورش یافتگان مکتب جعفری از حوزه علمیه نجف تا قم، در برابر آن‌ها ایستادگی کرده‌اند.

مردمانِ این سامان دیانت خود را مدیون آنانی هستند که در دل حجره‌های تنگ زانوی ادب بر محضر علم و عالم ساییده‌اند و به نقطه‌ای رسیده‌اند که گاه با منبر و خطابه، گاه با قلم و کتاب و گاه با شمشیر و اسلحه در برابر ظلم و استبداد ایستاده‌اند.

بدون شک حوزه علمیه قم یکی از جریان سازترین حوزه‌های علمیه در تاریخ است، حوزه‌ای که شاگردانش منشأ اثرات بسیار عمیق در طول تاریخ بوده اند و هنوز هم تفکرات تربیت شدگان در آن برای بسیاری از نسل‌های جدید منبع الهام است.

امام خمینی (ره) مُتربّی و مربیِ برجسته حوزه علمیه قم

امام خمینی (ره) را باید یکی از برجسته‌ترین پرورش یافتگان مکتب علمی حوزه علمیه قم دانست، شخصیت عالم، عارف و مبارزی که مسیر و جایگاه ایران در جهان اسلام را تغییر داد و به معارف اسلامی، روحی تازه بخشید؛ امام خمینی (ره) با ادامه دادن راه بزرگانی چون میرزای نائینی، آرزوی همه علمای مجاهد در تاریخ را برآورده کرد و توانست ولایت فقیه را در ایران به عنوان الگویی برای تمام جهان اسلام پیاده سازی کند.او اسلام ناب محمدی (ص) را دوباره از چنگال بنی امیه و بنی عباس نجات داد و ریلی را بنا نهاد که تا آزادی تمام مسلمانان جهان ادامه خواهد داشت؛ او مربیِ بزرگی است که مجاهدان بزرگِ عصرِ حاضر به شاگردیِ او فخر می‌فروشند.

«امام موسی صدر» متفکری مبتکر از قم تا لبنان

از دیگر افتخارات حوزه علمیه قم، پرورش شخصیتی چون «امام موسی صدر» شخصیتی تربیت یافته در دامان علمای قم، که از توانست به رهبری شیعیان لبنان برسد؛ او به معنای تمام کلمه، پناهِ شیعیان لبنان بود و توانست با ابتکارات خاص خود جایگاه شیعیان را در لبنان ارتقا دهد.او تمام تلاش خود را در راه مبارزه با صهیونیسم به کار گرفت و تفکر ضد صهیونیستی را در منطقه شامات نهادینه کرد؛ بدون شک مجد و جایگاهی که شیعیان در لبنان دارند برآیندی از زحمات این عالم جلیل القدر بوده است و هنوز که هنوز است تفکرات او زنده است و لرزه بر جانِ رژیم اشغالگر قدس می‌اندازد.

بی سبب نیست که اسطوره‌ای تکرار نشدنی چون شهید سید حسن نصرالله می‌گوید: «مقاومت اسلامی لبنان فرزند امام موسی صدر است، و مؤسس مقاومت امام موسی صدر است»

حوزه علمیه قم، شاگردان برجسته دیگری را نیز تربیت کرده است که مجال اشاره به آن‌ها در این مطلب نیست.

حوزه‌های علمیه همواره جریان ساز و منشأ اثر بوده‌اند

حجت‌الاسلام والمسلمین نادر حقیقی، مدیر حوزه علمیه هرمزگان، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، به نقش تاریخی و حیاتی حوزه‌های علمیه در هدایت فکری، فرهنگی و مذهبی جامعه ایرانی اسلامی اشاره کرد و گفت: حوزه‌های علمیه در طول بیش از یک قرن، نه تنها در عرصه تعلیم و تربیت علوم اسلامی بلکه در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، نقشی پیشگام و اثرگذار ایفا کرده‌اند؛ این نهادهای علمی همواره محور تحولات بنیادین در کشور بوده‌اند و آثار تربیتی آن‌ها را می‌توان در پرورش علمای برجسته، مجاهد و مسئولیت‌پذیر مشاهده کرد.

وی افزود: پیش از تأسیس رسمی حوزه علمیه قم نیز، علمای دینی همواره پناهگاه مردم و منادی اصلاحات اجتماعی و اخلاقی بودند. از مشروطه تا انقلاب اسلامی، حوزه‌ها نقش‌های کلیدی در روشنگری، بیدارسازی عمومی و مقابله با ظلم ایفا کرده‌اند.

انقلاب اسلامی، مولود حوزه علمیه قم و علمای بیدار

حجت‌الاسلام حقیقی با اشاره به پیوند عمیق میان حوزه‌های علمیه و انقلاب اسلامی اظهار داشت: انقلاب اسلامی ایران بدون تردید از متن حوزه‌ها و در بستر تفکر دینی برخاسته است؛ علمای پرورش‌یافته در این محیط‌های علمی، اهل مدارا با ظلم و انحراف نبودند و سکوت را در برابر فساد روا نمی‌دانستند. حضرت امام خمینی (ره) که عصاره فضائل حوزه‌های علمیه محسوب می‌شد، با نگاهی نقادانه و دلی پر از دغدغه، در برابر استبداد و خودکامگی رژیم پهلوی ایستاد و با سخن، قلم و هدایت مردمی، نهال انقلاب را آبیاری کرد.

وی ادامه داد: شاه، علیرغم هشدارهای پی‌درپی امام، به اصلاح امور توجهی نکرد و همین بی‌توجهی، موجی از آگاهی و بیداری را در جامعه به راه انداخت که در نهایت، طاغوت زمان را از پای درآورد. حوزه‌های علمیه، نه‌تنها سکوی پرش فکری انقلاب بودند، بلکه ستون فقرات سازماندهی مردمی و فکری آن را تشکیل دادند.

روحانیت؛ پیشتاز مبارزه با استعمار فکری و فرهنگی

مدیر حوزه علمیه هرمزگان در ادامه با تاکید بر مسئولیت تاریخی روحانیت گفت: حوزه‌ها با تکیه بر مفاهیم عمیق و اصیل دینی نظیر عدالت، ظلم‌ستیزی و ولایت، مردم را با مفاهیم درست دینی آشنا کردند و آن‌ها را برای مقابله با استبداد آماده ساختند؛ در آن دوران، رژیم پهلوی با ترویج شعارهای تجددگرایانه، در صدد حذف ارزش‌های دینی و هویت ملی بود اما حوزه‌های علمیه، با بسیج عمومی مردم، و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مساجد، بازار و مرجعیت دینی، مانع تحقق این نقشه‌ها شدند.

حوزه علمیه قم؛ پرچمدار علوم اسلامی و تربیت فکری جامعه

وی ضمن گرامیداشت یاد و خاطره آیت‌الله العظمی عبدالکریم حائری یزدی، بنیان‌گذار حوزه علمیه قم، تأکید کرد: امروز حوزه علمیه قم، به عنوان یکی از مراکز مهم علمی جهان اسلام، پرچمدار دانش فقه، اصول، کلام، اخلاق، معرفت و تقواست و توانسته است روحانیون، طلاب و نخبگان دینی را در سراسر کشور و جهان اسلام تغذیه فکری و معنوی کند.

به گفته حجت‌الاسلام حقیقی، ثمرات تأسیس حوزه علمیه قم نه‌تنها محدود به این شهر نمانده، بلکه در اقصی نقاط ایران از جمله مناطق دورافتاده استان هرمزگان نیز مدارس علمیه تأسیس شده‌اند؛ این مدارس، علاوه بر آموزش علوم دینی، در حوزه ارتقای فرهنگ عمومی، کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای معنویت جامعه نقشی مؤثر دارند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: حوزه‌های علمیه، مانند دانشگاه‌هایی با رویکرد دینی عمل می‌کنند و در گسترش فرهنگ اصیل اسلامی، احیای ارزش‌های دینی و پاسخ‌گویی به نیازهای فکری و اجتماعی مردم نقش تعیین‌کننده دارند. حضور و فعالیت این نهادهای علمی در هر منطقه‌ای، نشانه‌ای از بالندگی و سلامت فرهنگی آن جامعه است.