خلق بناهای ماندگار از دل فرهنگ و اقلیم ایران

همشهری آنلاین- سید مهدی هدایت با تاکید بر اینکه در تهران، آثار معماری متعددی وجود دارد که به‌دلیل کیفیت طراحی، نوآوری و توجه به زمینه و مصالح، به عنوان نمونه‌هایی فاخر و برجسته شناخته می‌شوند، مطرح کرد: از جمله این آثار می‌توان به برج میلاد، کتابخانه ملی ایران، خانه هنرمندان ایران، ساختمان مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی اشاره کرد.

وی افزود: ویژگی شاخص این بناها شامل تناسب با بستر فرهنگی و اقلیمی، استفاده از هندسه و تناسبات معماری ایرانی، توجه به نور و سایه، بهره‌گیری از مصالح بومی و سازگار با محیط زیست و نوآوری در فرم و عملکرد است.

هدایت در ادامه با اشاره به اینکه برج میلاد به عنوان یکی از نماد های تهران به واسطه طراحی مدرن و منحصر به فرد شناخته‌ می‌شود، گفت: با ارتفاع ۴۳۵ متری، این سازه به‌عنوان یکی از بلندترین برج‌های مخابراتی دنیا، این شهر را از دور نمایان می‌کند. برج میلاد با ویژگی‌های خاصی از جمله عملکرد چندمنظوره (نظیر رستوران، مرکز نمایشگاهی و برج رسانه) و طراحی مدرن با آگاهی کامل از تاریخ و فرهنگ ایرانی، برج میلاد را به سمبلی از پیشرفت و نوآوری در معماری معاصر تبدیل کرده است.

وی همچنین در رابطه با کتابخانه ملی ایران اظهار داشت: این بنا، طراحی زیبایی دارد که از الگوهای ایرانی الهام گرفته و با استفاده مناسب از نور طبیعی، فضایی آرامش‌بخش برای مراجعه‌کنندگان فراهم می‌آورد. طراحی این کتابخانه نشان‌دهنده تعهد به حفظ هویت فرهنگی و تاریخی ایران است. همچنین همزمان با ارائه امکانات مدرن، پیام‌های انسانی و بصری عمیق‌تری را منتقل می‌کند.

سرپرست اداره معماری و ساختمان شهرداری تهران در ادامه با اشاره به اینکه خانه هنرمندان ایران که به عنوان فضایی برای نمایش هنرهای گوناگون طراحی شده است؛ مثال بارز ترکیب مرمت و بازطراحی جهت حفظ هویت تاریخی است، بیان کرد: با بهره‌گیری از مصالح سنتی و متدهای نوین، این خانه فضای مناسب برای برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای فرهنگی را به وجود آورده است.

وی در رابطه با ساختمان مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظاهم گفت: این بنا که از عناصر معماری اسلامی به‌ویژه در طراحی نمای خود استفاده کرده، با مصالح طبیعی و سازگار با محیط، ارتباط خوبی با محیط اطراف برقرار کرده است. این مرکز نمونه‌ای از تلاش برای حفظ هویت فرهنگی در معماری معاصر است.

هدایت در ادامه سخنان خود در رابطه با ساختمان جدید مجلس شورای اسلامی نیز اظهار کرد: این بنا با استفاده از عناصر شاخص معماری ایرانی-اسلامی، نظیر کاشی‌کاری و گنبدهای زیبا، طراحی شده است. توجه به جزئیات و ویژگی‌های سنتی در کنار کاربرد فناوری‌های جدید، این بنا را به یک اثر معماری ماندگار در تهران تبدیل کرده است.

معیارهای ارزیابی کیفیت و ماندگاری بنا

وی در ادامه با تشریح معیارهای ارزیابی کیفیت و ماندگاری بنا گفت: برای سنجش یک بنای ماندگار، معیارهای کلیدی متعددی از جمله تناسب با زمینه فرهنگی و تاریخی، سازگاری با شرایط اقلیمی تهران با استفاده از فناوری‌های هوشمند و بومی‌سازی مصالح، کارایی و انعطاف‌پذیری فضایی، زیبایی‌شناسی و خوانایی فرم و ایجاد زیبایی بصری با استفاده از هماهنگی اشکال و طراحی‌ها، استفاده از مصالح باکیفیت و اجرای دقیق ساخت و ساز باید مورد توجه قرار گیرند.

سرپرست اداره معماری و ساختمان شهرداری تهران افزود: پایداری زیست‌محیطی و مصرف انرژی با استفاده از نصب سیستم‌های خورشیدی و مواد تجدیدپذیر و طراحی‌های سبز، تعامل با فضای عمومی شهری با ایجاد فضاهای مشترک، تسهیل دسترسی و در نظر گرفتن تعاملات اجتماعی، حفظ هویت و تقویت حس مکان با توجه به نکات فرهنگی، تاریخی و زیستی منطقه نیز از دیگر معیارهای ارزیابی کیفیت و ماندگاری معماری به شمار می‌روند.

هدایت تصریح کرد: به‌طور کلی، بنای باکیفیتی که این معیارها را پوشش دهد، نه تنها نیازهای عملکردی را برآورده می‌کند، بلکه به ارتقای کیفیت زندگی شهری نیز کمک می‌کند و باعث شکل‌گیری یک محیط سالم و پایدار برای ساکنان می‌شود.

نقش معماری اسلامی در شکل‌گیری هویت بصری شهر تهران

وی با اشاره به بافت فرهنگی و تاریخی ایران عنوان کرد: معماری اسلامی به‌عنوان یکی از ارکان مهم فرهنگی، تاریخی و هنری در تهران، تأثیر عمیقی بر هویت بصری و فرهنگی این شهر دارد. تهران به‌عنوان پایتخت، دارای آثار تاریخی و فرهنگی متنوعی است که از دوره‌های مختلف تاریخی نشئت می‌گیرد.

ویژگی‌های بارز سبک معماری اسلامی

سرپرست اداره معماری و ساختمان شهرداری تهران در شرح ویژگی‌های سبک معماری اسلامی گفت: ایجاد نظم و زیبایی در فضای شهری با استفاده از هندسه مقدس و تناسبات طلایی است که در ساخت مساجد، مدارس و خانه‌ها به چشم می‌خورد، برقراری ارتباطی عمیق با فرهنگ و تاریخ منطقه با بهره‌گیری از مواد و تکنیک‌های محلی همچون آجر، کاشی و سنگ به همراه فنون سنتی در ساخت بناها و طراحی فضاهای داخلی با حیاط‌های مرکزی و سطوح متنوع از جمله ویژگی‌های سبک معماری اسلامی هستند.

راهکارهای تقویت سبک معماری اسلامی در طراحی‌های جدید

وی در رابطه با راهکارهای تقویت سبک معماری اسلامی در طراحی‌های جدید گفت: استفاده از الگوهای فضایی سنتی در طراحی پلان‌ها و فضاهای عمومی، حفظ هویت با ادغام مصالح سنتی با فناوری‌های نوین، توجه به جزئیات طراحی و بازآفرینی جزئیات مانند مقرنس، آجرکاری و کاشی‌کاری به شکلی مدرن و ساده‌تر با الهام از معماری اسلامی و روایت داستان‌های تاریخ و فرهنگ از طریق فضای طراحی و توجه به مفاهم انسان‌محور از جمله راهکارهای تقویت سبک معماری اسلامی در طراحی‌های جدید به شمار می‌روند.

سرپرست اداره معماری و ساختمان شهرداری تهران با اشاره به اینکه امروز، توجه به مولفه‌های معماری اسلامی در پروژه‌های جدید تهران به طور کلی وجود دارد، اظهار کرد: اما کیفیت و عمق این توجه متفاوت است. در بسیاری از طرح‌ها، معماری اسلامی به صورت سطحی و نمادین مورد استفاده قرار می‌گیرد و کمتر شاهد تلفیق عمیق مفهومی هستیم که آثار گذشته را به‌خوبی نمایان کند. این موضوع به دلیل تحت تأثیر قرار گرفتن الگوهای طراحی مدرن و جهانی بر معماری ایرانی است.

چالش‌های موجود در توجه به معماری اسلامی

وی در ادامه سخنان خود در رابطه با چالش‌های موجود در توجه به معماری اسلامی گفت: عدم عمق شناخت یکی از چالش‌ها است. بسیاری از معماران مدرن به خوبی با مفاهیم و اصول بنیادین معماری اسلامی آشنا نیستند و این به نتیجه نهایی پروژه‌ها آسیب می‌زند. توجه به عملکرد بیشتر از زیبایی‌شناسی نیز از دیگر چالش‌ها است؛ در برخی موارد، بیشتر بر روی عملکرد و کارایی بنا تمرکز شده است و ارزش‌های زیبایی‌شناسانه در طراحی نادیده گرفته می‌شوند.

هدایت افزود: عدم تنوع در رویکردهای طراحی هم یکی دیگر از چالش‌های موجود در توجه به معماری اسلامی است. بسیاری از طرح‌ها از یک الگوی مشابه پیروی می‌کنند و این می‌تواند باعث یکنواختی در نتیجه نهایی شود.

در کدام یک از پروژه‌های شهر تهران ترکیب موفقی از معماری اسلامی و مدرن به چشم می‌خورد؟

وی تصریح کرد: چند نمونه موفق از پروژه‌ها وجود دارند که در آن‌ها ترکیب موفقی از معماری اسلامی و مدرن به چشم می‌خورد. مجموعه فرهنگی شهدای هفتم تیر (سرچشمه) با طراحی بر اساس الگوهای هندسه اسلامی و توجه به جزئیات سنتی، مسجد ولیعصر در میدان ولیعصر با بهره‌گیری از ویژگی‌های معماری اسلامی همچون گنبد و مناره‌های زیبا و همچنین طراحی‌های مدرن، ساختمان مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما با استفاده از المان‌های تزئینی اسلامی در ساختار مدرن و مسجد دانشگاه امام صادق(ع) با استفاده از عناصر اسلامی نظیر حیاط مرکزی، طاق و گنبد به همراه سازه‌ای نوین و مدرن از جمله پروژه‌های موفق به شمار می‌روند.

سید مهدی هدایت خاطرنشان کرد: در مجموع، معماری تهران به‌عنوان یک شهر با تاریخ و فرهنگ غنی، نیازمند طراحی‌های نوآورانه و تفکر عمیق در خصوص استفاده از مولفه‌های معماری اسلامی است. در حالی که در برخی پروژه‌ها موفق به ایجاد ترکیبات زیبا از معماری اسلامی و مدرن شده‌ایم، راه برای بهبود و توسعه این رویکرد در طراحی‌های جدید همچنان باز است. موفقیت در این زمینه نیازمند همکاری میان معماران، طراحان شهری و دولت بوده و در نهایت می‌تواند به شکل‌گیری هویتی ماندگار و پایدار در پایتخت ایران منجر شود.

وی در پایان تصریح کرد: به امید آنکه با تلاش مستمر و خلاقانه در طراحی‌های جدید، شاهد ارتقاء کیفیت فضاهای شهری و حفظ هویت فرهنگی در کنار مدرنیته باشیم.