روایتی شنیده نشده از قلب هسته‌ای ایران | اینجا فردو است روستایی در نزدیکی قم
به گزارش همشهری آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان حسن عابدینی در این تجربه‌نگاری آورده است: در این هفته دیداری داشتیم از سایت غنی سازی اورانیوم شهید علیمحمدی (فردو)، شهیدی که نماد افتخار در حوزه هسته‌ای برای ملت ایران و شاهدی انکار ناپذیر از تروریست بودن جناح عبری- غربی است. نام فردو طی دو دهه گذشته هزاران بار در محافل سیاسی، دیپلماتیک، خبری و علمی گیتی تکرار شده است.
درست ۱۰ سال پیش یعنی خرداد ۹۴ هم به این سایت آمده بودم، اما در آن موقع سر برخی لوله‌های اتصال که حدود سه چهار سانتی متری با هم فاصله داشت در پوشی دیده می‌شد. این اتصال‌ها در چارچوب توافق با آژانس بین المللی انرژی اتمی پلمب شده بود تا ۲۰ درصد تولید نشود.
سایت غنی سازی فردو را می‌توان قلب صنعت غنی سازی هسته‌ای ایران نامید. سایتی که چونان دری گرانبها به شدت حفاظت می‌شود. حفاظتی که سبب شده است، سر توطئه گران شبکه پرمدعای جاسوسان امپراتوری غرب، هزاران بار در تلاش برای نا امن سازی آن به سنگ بخورد.
دسیسه چینانی که برجسته‌ترین بد افزار نویسان رایانه‌ای تا شیطان صفت‌ترین خرابکاران صنعتی و ابر شبکه‌های جاسوسی فردی تا پیشرفته‌ترین پهپادهای ردیاب هوایی را به خدمت گرفته‌اند، اما باز هم در برابر چشمان بیدار فرزندان ایران زمین زانو زده‌اند. استاکس نت که ناکام ماند تا پهپاد هرمس که سرنگون شد، فقط مشتی نمونه خروار است که پرده از روی آن برداشته شد… و ده‌ها مورد هم سر به مهر باقی می‌ماند تا شاید وقتی دیگر، که زمان رمزگشایی از آنها فرا برسد.
همزمان با اذان ظهر وارد فردو شدیم تا پس از نماز دوباره دیداری از علم و هنر کم نظیر فرزندان ایران زمین را بنگریم. علم ” حرکت بر لبه‌های دانش” و هنر ” ما می‌توانیم ” که شگفتی دوستان و خشم دشمنان را بر انگیخته است.
وقتی وارد گود فردو شدم هزاران ماشین سانتریفیوژ را ایستاده دیدم. گود، نامی است که در محاورات به محل استقرار سانتریفیوژها در فردو می‌گویند. رسانه‌های غربی، فردو را به عنوان سایتی با مصونیت راهبردی می‌دانند. برخی هم آن را پشتوانه غیر قابل نفوذ دانش هسته‌ای ایران قلمداد می‌کنند.
فردو روستایی در نزدیکی قم که به سبب داشتن بیش از صد شهید نامش براین سایت هسته‌ای گذاشته شده است. سایت فردو یا همان شهید علیمحمدی البته از نظر جغرافیایی در نزدیکی روستای فردو نیست.
دو سه هزار سانتریفیوژ نسل اول (IR ۱) و (IR ۶) در فردو مستقر است که گاز (Uf ۶) به بخشی از ان هنوز تزریق نشده است. دوربین‌های آبی رنگ آژانس بین المللی انرژی اتمی که البته از نوع عکاسی است نه فیلمبرداری در ورودی‌ها، خروجی‌ها و برخی مکان‌های حساس به چشم می‌خورد. بازرسان آژانس هم طبق روال از این مکان دیدن می‌کنند.
چند آبشار یا زنجیره در فردو با صوتی دل انگیز به صورت مستمر در حال غنی سازی‌اند. آبشار به زنجیره‌ای متشکل از ۱۶۴ ماشین سانتریفیوژ گفته می‌شود. ” گود ” نه با گل و بوته که عرف است بلکه با عکس‌هایی از شهیدان، آیه‌هایی از قران کریم و روایاتی از ائمه معصومین تزیین شده است. دانشمندان، مهندسان و تکنسین‌ها همه جوانند. تارهای سفید، اما روی سر برخی از مدیران دیده می‌شود.
در این جا، حرکت در مرزهای دانش مشهود است وارد اتاقی شدیم که روی آن نوشته بود بدون وضو وارد نشوید. این یعنی تخصص در اوج و تدین در والاترین درجه. خدایی بودن را در سیمای جوانان هم می‌شد دید.
سنگ معدن گچین بندرعباس یا ساغند یزد که با همت کاوشگران از دل زمین بیرون آورده می‌شود نخستین مرحله شروع چرخه سوخت است. سنگ معدن پس از مراحل پیچیده‌ای شامل معدن کاری و آسیاب (تولید کیک زرد) و …، و گذر از” یو سی اف اصفهان”، سرانجام در این جا به گاز هگزا فلوراید اورانیوم غنی شده تبدیل می‌شود.
دستیابی به زیر ساخت‌ها برای خودکفایی هم کاری است کارستان. از سال ۶۹ تا ۷۶ یعنی حدود ۷ سال از روی سانتریفیوژهای نمونه خارجی فقط دو دستگاه راه اندازی شد. آنهم از روی نمونه‌های موسوم به p ۱ که ماشین‌های نسل اول پاکستانی بود. ماشین P ۱ که به خاطر دست دوم بودن آلودگی داشت و حتی بازرسان آژانس هم فهمیدند منشاء آن خارجی است، حدود پنج سال به بحران مصنوعی بر ضد ایران تبدیل شد.
هم اکنون وقتی نگاه می‌کنی تا چشم کار می‌کند، سانتریفیوژها قد برافراشته است. آنهم در مکانی امن دور از دسترس نا محرمان و حسودان. به نظرم حدود یک سوم ان با صدای دلنشین در حال غنی سازی زیر ۵ درصد، ۲۰ درصد و ۶۰ درصد است.
سانتریفیوژها متشکل از حدود صد قطعه است که باید ده‌ها متخصص حوزه‌های گوناگون همفکری کنند تا آماده کار شود. دستگاهی که چرخنده درون آن در خلا کار می‌کند. سرعت چرخش باور نکردنی ۶۰ هزار دور در دقیقه. وجود حتی یک نم از عرق دست هنگام سوار کردن ماشین‌ها، در آن سرعت سرسام آور، بسان پتکی است بر پیکره آن و دانشمندان جوان همه اینها را تجربه کرده‌اند تا امروز در جرگه سرامدان قرارگرفته‌اند. سوزن ته میله چرخنده (روتور) اگر یک لحظه به کف آن که شبیه کاسه‌ای کوچک است برخورد کند بسان مته‌ای عمل می‌کند که در کسری از ثانیه از بین می‌رود.
سه لوله در بالای هر سانتریفیوژ است که گاز وارد آن می‌شود و از دو تای دیگر هم ماده غنی شده اصلی و پسماند خارج می‌شود. آب هم برای خنک کردن به صورت مستمر در حال چرخش است. ساخت قطعات سانتریفیوژها پیشتر از آلومینیوم بود که سرعت خطی زیادی نداشت، اما هم اکنون از آلیاژهایی استفاده می‌شود که سرعت ان به بیش از ۵۰۰ متر بر ثانیه رسیده است.
توان غنی سازی ماشین‌های جدید IR ۶)) حدود ۹ سو (swu) است یعنی قدرت جدا سازی هر یک از این ماشین‌ها، برابر با زنجیره‌ای از ۹ ماشین IR ۱ است. این موضوع نشان می‌دهد که برای ایران بیش از تعداد ماشین ها، میزان غنی سازی ملاک است.
به دیگر سخن برای دستیابی به ۱۹۰ هزار سو، معادل سوخت سالانه نیروگاه هسته‌ای بوشهر با ماشین‌های با قدرت یک سو به ۱۹۰ هزار دستگاه نیاز است حال آنکه با ماشین‌های جدید فقط به حدود ۲۱ هزار دستگاه نیاز است. گرایش به ماشین‌های با قدرت بالاتر یک اختیار نیست بلکه به سبب محدودیتی که در نصب آن وجود دارد ضرورتی غیر قابل انکار است.
همه قطعات بومی است و تحریم تاثیری برکند کردن ساخت ماشین‌ها ندارد. بازرسان آژانس نبوغ جوانان ایرانی را باور کرده‌اند. این که قدرت‌ها بر تعطیلی فردو پافشاری می‌کنند از آن روست که دیده‌اند چقدر باید در سراشیبی از دالان‌های حفر شده در عمق زمین زیر کوه بگذرند تا به مرغزار سانتریفیوژها برسند هنگام بازگشت سوار بر خودرو به در خروجی آمدم با دنیایی از شگفتی در دل و تحسین آنانی که این حماسه علمی را آفریده‌اند.
جایی که جوانان ایران زمین در حال نوشتن عملی تاریخند لحظه‌ای چشم از نمایشگرها بر نمی‌دارند، نکند خللی در فشار هوا یا جریان برق در ماشین‌ها ایجاد شود.
پس دو ساعتی بازگشتیم و روپوش سفید را از تن در آوردیم و جورابی که روی کفشهایمان کشیده بودیم را هم در جای مخصوص آن گذاشتم.
سایت فردو جایی است که سال‌ها مذاکرات در باره آن، سرخط خبری بسیاری از رسانه‌های منطقه‌ای و بین المللی است. مذاکرات در مورد حق هسته‌ای که هم اکنون در نطنز و فردو بومی شده است را بارها از ژنو و وین، تا استانبول و بغداد، و از مسکو تا آلماتی گزارش کرده‌ام.
در این سال‌ها، گفت‌وگوهایی هم داشته‌ام با برخی مسئولان گذشته و حال این پرونده، از جمله آقایان جلیلی و باقری و صالحی تا آقایان ظریف، عراقچی و تخت روانچی و البته ده‌ها کارشناس ایرانی و خارجی که تحولات هسته‌ای را دنبال می‌کنند.
اراده پولادین و انگیره خدایی دست اندرکاران هسته‌ای را پیشتر در جمله‌ای بالای سر یکی از جوانان در مرکز سایت فردو دیده بودم، که نوشته بود ” از کوهی که به ما سپرده‌اید چنان محافظت می‌کنیم که آیندگان ما را اصحاب احد نخوانند. ” انشاءالله که عزم این مردان الهی، زمینه ساز فراگیر شدن کلید واژه، معجزه آسای” ما می‌توانیم ” در همه عرصه‌ها شود.
این پرسش، اما مطرح می‌شود که چرا قدرت‌های بزرگ مایل نیستند دیگر کشورها انحصاراین صنعت را بشکنند و از این رو حتی با برزیل و افریقای جنوبی هم به مقابله برخاستند. داشتن صنعت غنی سازی اورانیوم یا چرخه سوخت برای جمهوری اسلامی ایران از منظر راهبردی، سیاسی، علمی، فناورانه و صنعتی قابل تحلیل است زیرا:
۱- ایران حدود یک میلیون بیمار سرطانی دارد که تضمین سوخت راکتور تحقیقاتی تهران برای تولید رادیو داروها از اهمیت حیاتی برخوردار است. قدرت‌های بزرگ در سال ۱۳۸۹ با خود داری از فروش سوخت نشان دادند که برای روزهای سخت، قابل اعتماد نیستند.
۲- استفاده گسترده از اورانیوم غنی شده در ساخت انواع داروها، آفت زدایی محصولات کشاورزی، میکروب زدایی درون اتاق‌های عمل، تولید برق، پیشران کشتی‌ها و شناورها و … موجب شده است تا این صنعت نقش پیشقراول پیشرفت کشور قلمداد شود.
۳- ظرفیت فنی و علمی ایران در کاهش یا افزایش سطح غنی سازی به عنوان یک اهرم دیپلماتیک چانه زنی‌های بین المللی موثر است که در مذاکرات برجام به خوبی مشاهده شد.
۴- تسلط ایران بر فناوری غنی سازی اورانیوم با انکه در چارچوب پادمان‌های اژانس بین المللی انرژی اتمی برای اهداف صلح آمیز دنبال می‌شود، اما به صورت طبیعی نوعی بازدارندگی راهبردی فناورانه ایجاد کرده است.
۵- غنی سازی اورانیوم مستلزم تلفیق علوم و مهندسی پیشرفته شامل فیزیک هسته‌ای، مهندسی مکانیک و علم مواد و متالورژی تا مهندسی برق و کنترل و فناوری خلا و نانو را در بر می‌گیرد. ارزش این رشد در ایجاد زیست بوم علمی و فناورانه‌ای است که موجب پیشرفت همزمان در حوزه‌های مختلف تخصصی شده و امکان توسعه فناوری‌های نوین و صنعتی سازی آنها فراهم می‌سازد.
۶- ایران توانسته است سانتریفیوژهای نسل جدیدی با کارایی بسیار بالا طراحی و تولید کند که از نظر فناوری با معیارهای جهانی رقابت می‌کند. پیامد این فناوری بومی موجب خودکفایی فناورانه، افزایش اعتبار علمی و تشویق به نوآوری و رشد صنعتی شده است.
این فرایند موجب ارتقای علوم پایه شامل فیزیک هسته‌ای، ریاضیات پیشرفته مکانیک سیالات و ترمودینامیک است که این فرایند موجب ارتقای سطح اموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها و مراکز علمی شده است. سرریز این دانش بر ایجاد سیستم‌های خلا پیشرفته، مواد نوین، سامانه‌های کنترلی و حسگرهای دقیق برای استفاده در هوا و فضا، الکترونیک دقیق، پزشکی، نانوفناوری و … موثر است.
۷- تولید سانتریفیوژ مستلزم شکل گیری مجموعه‌ای از صنایع زیرساختی است که با خودکفایی سبب کاهش هزینه‌ها نسبت به تامین کنندگان خارجی خواهد شد گرچه در بسیاری از موارد حتی با پرداخت چند برابر قیمت هم بیگانگان حاضر به فروش نیستند.
۸- تثبیت حق قانونی بهره برداری از فناوری هسته‌ای صلح آمیز که طبق NPT حق مسلم جمهوری اسلامی ایران است. این می‌تواند الگویی برای جهان اسلامی باشد که بدون خروج از تعهدات بین المللی مسیر بومی سازی فناوری حساس را طی کرده و تسلیم فشارهای سیاسی نشده است.
۹- فناوری غنی سازی اورانیوم در جمهوری اسلامی ایران صرفا یک فرایند صنعتی یا علمی محدود نیست بلکه پدیده‌ای در تقاطع چهار حوزه بنیادین استقلال علمی، امنیت انرژی، مشروعیت حقوقی و قدرت ژئوپلیتیکی است.
بنابر این غنی سازی اورانیوم برای ایران اسلامی نه صرفا یک فناوری که یک راهبرد ملی است
و نه صرفا علمی که ضامن حاکمیت و استقلال کشور است
و نه صرفا حقوقی که ابزاری برای توازن در نظم جهانی است.
