رونمایی از نسخه خطی «نان و حلوای شیخ بهایی» در کتابخانه حرم مطهر رضوی

ارتباط فردا: در دویست و سی و نهمین برنامه سه‌شنبه‌های علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، از نسخه خطی کتاب «نان و حلوا» اثر شیخ بهایی موجود در گنجینه رضوی، در کتابخانه مرکزی حرم رضوی رونمایی شد، این مراسم رونمایی در آستانه روز بزرگداشت شیخ بهایی، با حضور جمعی از مدیران، کارشناسان و محققان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی این آستان مقدس، برگزار شد.

معرفی نسخه خطی

«بهاالدین محمد بن حسین بن عبدالصمد حارثی» معروف به شیخ بهایی، از علمای بزرگ و مشهور قرن دهم و یازدهم هجری قمری است که تألیفات متعددی در موضوعات مختلف و به زبان‌های عربی و فارسی دارد.

از جمله آثار این اندیشمند می‌توان از «تشریح الافلاک»، «جامع عباسی»، «اربعین»، «کشکول»، «الحبل المتین»، «مشرق الشمسین» و «مثنوی نان و حلوا»، نام برد.

در حال حاضر، ۱۹۰۰ نسخه خطی از آثار شیخ بهایی به زبان‌های عربی و فارسی در مرکز نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، وجود دارد که از این تعداد، ۵۷ نسخه خطی مربوط به مثنوی نان و حلوای این عالم برجسته، است.

در این مراسم نیز، از نسخه خطی نفیس مثنوی نان و حلوا به شماره ۵۳۸۳۸ این مرکز، که در شانزدهم جمادی‌الاول سال ۱۱۸۰، به خط نستعلیق بر روی کاغذ نخودی، کتابت و با تیماج فرنگی مشکی، مجلد شده است، رونمایی شد.

این اثر که مختلف السطر بوده و عناوین آن، به رنگ شنگرف است، در سال ۱۳۹۶، توسط مقام معظم رهبری به کتابخانه آستان قدس رضوی، اهدا شده است.

این مثنوی به زبان فارسی است و از مثنوی‌های معروف شیخ بهایی، در ذکر سوانح سفر حجاز، محسوب می‌شود. در حقیقت، شیخ بهایی این مثنوی را در بَحرِ رَمَل سروده و از مثنوی‌های کوتاه اندرزی و تعلیمی، به‌شمار می‌رود.

نسخه حاضر با عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم. امّا بعد، حمدُ الله عَلَی إفضاله و السلام علی أشرف الخلق محمد و آله» آغاز و با بیت «یا بهایی إتّخذ قلبا سَواه / / فَهُوَ ما معبوده إلاّ هَواه»، به اتمام می‌رسد.

درجه بالای علمی شیخ بهایی

در این برنامه فرهنگی، محمد وفادار مرادی، محقق و کارشناس کتاب‌های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، با ذکر مطالبی درباره زندگی‌نامه شیخ بهایی که اکنون در مشهدالرضا (ع) مدفون است، گفت: این اندیشمند، مدارج علمی بالا را در رشته‌های مختلف طی و در قله هر علم در عصر خودش، قرار گرفته بود.

وی با خوانش منتخبی از سروده‌های شیخ بهایی از آثاری همچون «شیر و شکر» و تشریح آن‌ها، افزود: این شاعر بی‌پروا و عجیب، به علوم رسمی زمانه خود، در اشعارش می‌تازد.

وفادار مرادی ادامه داد: همچنین شیخ بهایی، یک ریاضی‌دان بود که در حوزه علمیه، همچنان کتاب «خلاصه الحساب» وی در حوزه ریاضی، تدریس می‌شود.

وی با اشاره به آثار دیگری از شیخ بهایی، گفت: دراین‌میان، کتاب جامع عباسی وی را می‌توان اولین کتاب در حوزه توضیح المسائل‌های امروزی، دانست که آن را پس از درگذشت وی، نظام‌الدین محمد ساوجی، شاگردش، تکمیل کرده است.

این محقق با بیان اینکه شیخ بهایی، فقیه و محدث متفکری نیز بوده است، تصریح کرد: همچنین وی، کتاب اربعین خود را با محوریت اخلاق عملی، نوشته است که این امر نیز مزیتی برای این عالم برجسته، محسوب می‌شود.

سخنران برنامه با اشاره به سایر فعالیت‌های علمی شیخ بهایی همچون در علم نجوم، اضافه کرد: از سویی دیگر، این اندیشمند بنام، مهندس جامع شهرسازی بود و بناهای برجای مانده از وی، همچنان مرجع گردشگری است. به عبارتی، شیخ بهایی در مهندسی شهرسازی، مبدع و پایه‌گذار بود. به‌طورمثال، می‌توان از بناهای «حمام شیخ بهایی» و «منارجنبان» در اصفهان، نام برد.

معرفی آثار ادبی منثور و منظوم

در ادامه، وفادار مرادی اظهار کرد: آثار شیخ بهایی در حوزه ادبیات نیز به دو دسته منظوم و منثور، تقسیم‌بندی می‌شود که می‌توان در حوزه منثور به «کشکول» اشاره کرد. این اثر، مملو از حکایات، تمثیل‌ها و لطایف است.

وی افزود: «موش و گربه» نیز دیگر اثر منثور وی است که در آن به زیبایی و به‌صورت داستان در داستان، ۳۴ قصه از موش و گربه را، بیان کرده است. وی با اشاره به مثنوی‌های شیخ بهایی نظیر نان و حلوا، شیر و شکر و نان و پنیر، گفت: همچنین این شاعر، غزلیات و رباعیات زیبایی نیز دارد که در آن‌ها به شاعرانی همچون حافظ و…، اقتدا کرده است.

این محقق تصریح کرد: شیخ بهایی، اگرچه اصالتاً عرب و اهل «جبل عامل» بوده و همراه پدرش به ایران آمده و در قزوین ساکن شده، اما به زیبایی، در زبان فارسی، شعر سروده است.

وی در پایان برنامه با بیان مطالبی درباره چگونگی سرایش مثنوی نان و حلوا در سفر شیخ بهایی به حجاز، گزیده‌ای از بیت‌های این اثر را برای حاضران خواند.