ساخت شهرهای کم‌کربن؛ راه نجات از آلودگی
ارتباط فردا: گرم شدن زمین دیگر فقط یک هشدار جهانی نیست، بلکه پدیده‌ای است که اثراتش را هر روز در هوای آلوده، طوفان‌های گرد و خاک، و افزایش دمای غیرطبیعی در بسیاری از شهرهای کشور حس می‌کنیم. اهواز، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شهرهای ایران، در معرض سه خطر اصلی ناشی از تغییرات اقلیمی قرار دارد: افزایش دما، تغییرات بارندگی و تشدید طوفان‌های گرد و غبار. شهرها به طور کلی مسئول بخش بزرگی از مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانه‌ای هستند و همین مسئله، آن‌ها را به کانون تغییرات اقلیمی تبدیل کرده است. مطالعات نشان داده‌اند که ۸۰ درصد انرژی مصرفی دنیا و همین مقدار از گازهای گلخانه‌ای در شهرها تولید می‌شود. این یعنی اگر به دنبال راه‌حلی برای مقابله با تغییرات اقلیمی هستیم، باید از شهرها شروع کنیم.
در سال‌های اخیر، بسیاری از کشورها به ایجاد «شهرهای کم‌کربن» و حتی «کربن صفر» روی آورده‌اند. شهرهایی که با استفاده از انرژی‌های پاک، حمل‌ونقل عمومی مؤثر، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و طراحی هوشمند، ردپای کربن خود را به حداقل می‌رسانند. اما در ایران، این مفهوم هنوز جایگاه روشنی ندارد. با این حال، شرایط بحرانی اهواز – شامل رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی، توسعه صنعتی و آلودگی شدید هوا – این شهر را به یکی از اولویت‌های اصلی برای ورود به مسیر شهر کم‌کربن تبدیل کرده است. برای شروع این مسیر، لازم است بدانیم چه عواملی بیشترین تأثیر را بر میزان آلودگی کربنی دارند و چگونه می‌توان با برنامه‌ریزی شهری دقیق، این تأثیر را کاهش داد.
در همین راستا، جبرائیل قربانیان و چهار تن از پژوهشگران گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، تحقیقی انجام داده‌اند تا امکان طراحی یک الگوی ساده و قابل اجرا برای ساخت شهری کم‌کربن در اهواز بررسی شود. هدف آن‌ها شناسایی عوامل مؤثر در کاهش انتشار کربن و کمک به توسعه پایدار این شهر است؛ مسیری که می‌تواند شرایط زندگی را در اهواز بهتر کند و الگویی برای دیگر شهرهای ایران باشد.
برای انجام این پژوهش، تیم تحقیق ابتدا به جمع‌آوری اطلاعات از منابع علمی و تجربیات جهانی پرداخت. سپس با طراحی پرسش‌نامه‌ای تخصصی، دیدگاه ۲۰ نفر از کارشناسان شهری را در رابطه با ۶ معیار اصلی و ۱۵ زیرشاخص تأثیرگذار در کاهش کربن جویا شد. سپس تحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های آماری انجام شد تا نتایجی دقیق و قابل اعتماد به دست آید.
نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهند که در اهواز، سه بخش «حمل‌ونقل و دسترسی»، «ساختمان‌سازی» و «زیرساخت‌ها» بیشترین نقش را در انتشار یا کاهش گازهای گلخانه‌ای دارند. بخش حمل‌ونقل با بیشترین وزن اهمیت، در رتبه اول قرار گرفت. این یعنی اصلاح سیستم حمل‌ونقل می‌تواند بیشترین تأثیر را در کاهش کربن در این شهر داشته باشد. همچنین عواملی مانند طراحی ساختمان‌ها، استفاده از وسایل کم‌مصرف انرژی و سبک زندگی کم‌کربن نیز جزو مؤثرترین زیرشاخص‌ها بودند.
در توضیح بیشتر یافته‌ها، محققان به این نکته اشاره کردند که طراحی هوشمند ساختمان‌ها، مثلاً با استفاده از عایق حرارتی، شیشه‌های دوجداره و نور طبیعی، می‌تواند مصرف انرژی را کاهش دهد. همچنین گسترش استفاده از حمل‌ونقل عمومی، مسیرهای دوچرخه‌سواری و خودروهای برقی، گام‌هایی کلیدی برای کاهش آلودگی هستند. ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف انرژی، بازیافت پسماندها و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نیز از دیگر راهکارهای مؤثر پیشنهادی هستند.
بدون تردید، اهمیت این یافته‌ها فراتر از شهر اهواز است و با توجه به شرایط مشابه در بسیاری از کلانشهرهای ایران، می‌توان از این مدل برای برنامه‌ریزی شهری در دیگر نقاط کشور نیز استفاده کرد. همچنین مشارکت مردم، به‌ویژه در سبک زندگی و مصرف انرژی، نقشی تعیین‌کننده در موفقیت این‌گونه برنامه‌ها خواهد داشت. مسئولان شهری، معماران، طراحان شهری و حتی شهروندان عادی، همگی می‌توانند با اقدامات ساده ولی هدفمند، در کاهش انتشار کربن نقش داشته باشند.
مقاله علمی پژوهشی برگرفته از این تحقیق ارزشمند در فصلنامه علمی پژوهشی «جغرافیا» وابسته به انجمن جغرافیایی ایران، منتشر شده است. نتایج ارائه‌شده در این مقاله می‌توانند نقطه شروعی برای تغییر دیدگاه به مسائل محیط‌زیستی باشند؛ به ویژه در شهرهایی مانند اهواز که با چالش‌های شدید اقلیمی روبرو هستند.
انتهای پیام
