نمکت رو عوض کن!

همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: توصیه اخیر سازمان جهانی بهداشت (WHO) برای جایگزینی نمک خوراکی معمولی با جایگزین‌های نمک کم سدیم حاوی پتاسیم، گام مهمی در تلاش جهانی برای مقابله با افزایش فشار خون و بیماری‌های قلبی و عروقی است.

آمار نگران کننده مصرف نمک در ایران

به نظر می‌رسد ایران نیز به دلیل میزان بالای مصرف نمک معمولی یکی از کشورهایی باشد که خود را باید ملزم به توصیه جدید سازمان جهانی بهداشت کند. به گفته دکتر سید محمد طباطبایی جبلی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران، روزانه نباید بیش از ۲ گرم نمک مصرف شود، اما میزان مصرف نمک در ایران بالای ۸ و نزدیک به ۱۰ گرم است. سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند که مصرف روزانه سدیم نباید بیش از ۲ گرم باشد، اما متوسط مصرف روزانه مردم در سراسر دنیا بیش از دو برابر این مقدار است ( به طور میانگین حدود ۴.۳ گرم در روز).

بر اساس تخمین‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) هر ساله ۱.۹ میلیون مرگ در سراسر جهان به دلیل بیماری‌های ناشی از مصرف بیش از حد نمک رخ می‌دهد. در حالی که توصیه اخیر سازمان جهانی بهداشت به طور خاص در مورد نمک دلخواه نمکی که افراد در حین پخت و پز یا سر سفره به غذا اضافه می کنند اعمال می‌شود، تغییر در نمک مورد استفاده در غذاهای فرآوری شده و بسته بندی شده نیز برای حفظ سلامتی مفید و ضروری است.

موانع مصرف نمک پتاسیم‌دار

با این حال، چند مانع بر سر راه گسترده‌ شدن مصرف نمک غنی شده با پتاسیم وجود دارد. افرادی که دچار بیماری پیشرفته کلیوی هستند، نمی‌توانند پتاسیم را به‌درستی دفع کنند و به همین دلیل این محصول برای آن‌ها مناسب نیست.

اگرچه این گروه کوچکی از جمعیت را شامل می‌شود اما باید برچسب‌گذاری مناسبی روی محصولات نمک غنی‌شده با پتاسیم وجود داشته باشد تا این افراد از مصرف آن خودداری کنند.
از سوی دیگر کلرید پتاسیم گران‌تر از کلرید سدیم است و در حال حاضر نمک غنی‌شده با پتاسیم عمدتا به عنوان یک محصول خاص و با قیمت بالا فروخته می‌شود.

یک بررسی در سال ۲۰۲۱ نشان داده که نمک‌های کم‌سدیم تنها در ۴۷ کشور (عمدتا کشورهای پردرآمد) در بازار موجود بودند و قیمت آن‌ها در برخی موارد تا ۱۵ برابر نمک معمولی بود.
کارشناسان می‌گویند برای گسترش نمک کم سدیم عرضه، زنجیره تامین باید توسعه یابد و میزان بیشتری از کلرید پتاسیم با درجه غذایی تولید شود.

چرا نمک‌های کم سدیم؟

برای آگاهی از دلایل بهداشتی و تغذیه‌ای کاهش نمک معمولی، عملکرد نمک‌های کم سدیم، اهمیت پتاسیم در تغذیه و راه‌های تغییر مصرف از نمک معمولی به نمک کم سدیم گفت و گویی را با دکتر مجید حسن قمی، نایب رئیس انجمن تغذیه انجام داده‌ایم که در پی می‌آید.

قمی به دلایل کاهش مصرف نمک معمولی اشاره می‌کند و می‌گوید: سدیم که بخش عمده نمک معمولی را تشکیل می‌دهد، در صورت مصرف زیاد می‌تواند به مشکلاتی همچون فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های کلیوی منجر شود. مصرف زیاد سدیم باعث احتباس آب در بدن می‌شود که می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. فشار خون بالا نیز یکی از عوامل اصلی ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی است.

این متخصص ضمن پرداختن به عملکرد نمک‌های کم سدیم در بدن می‌گوید: نمک‌های کم سدیم معمولا سدیم کمتری دارند و به جای آن حاوی پتاسیم یا دیگر مواد معدنی هستند که می‌توانند به حفظ تعادل الکترولیتی بدن و کاهش فشار خون کمک کنند. در صورتی که در حد متعادل مصرف شوند، نمک‌های کم سدیم می‌توانند جایگزین خوبی برای نمک معمولی باشند، اما همچنان باید مراقب میزان مصرف کلی سدیم و دیگر مواد معدنی بود.

او به یک نکته مهم که باید در هنگام استفاده از نمک‌های کم سدیم نیز مورد توجه قرار گیرد اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: توجه به میزان مصرف پتاسیم برای افرادی که مشکلات کلیوی دارند یا داروهایی مصرف می‌کنند که بر سطح پتاسیم تأثیر می‌گذارند، ضروری است.

خاصیت پتاسیم

این متخصص در ادامه به خاصیت پتاسیم می‌پردازد و درباره آن می‌گوید: پتاسیم به‌عنوان یک ماده معدنی حیاتی برای بدن، اثرات مثبتی در کاهش فشار خون دارد. پتاسیم می‌تواند تاثیرات منفی سدیم را تعدیل کرده و به تعادل الکترولیت‌ها در بدن کمک کند. یکی از نقش‌های مهم پتاسیم در بدن، کمک به انقباض و انبساط عضلات و همچنین تنظیم ضربان قلب است. مصرف کافی پتاسیم می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کرده و در نتیجه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.

چطور سدیم را کاهش دهیم؟

او با بیان اینکه کاهش مقدار نمک معمولی باید تدریجی باشد، به راه‌های کاهش میزان مصرف نمک در رژیم غذایی اشاره می‌کند و می‌گوید: برای کاهش مصرف سدیم در رژیم غذایی، چندین روش وجود دارد که می‌تواند در کاهش خطرات ناشی از مصرف زیاد نمک مؤثر باشد. هنگام پخت‌وپز، از نمک کمتری استفاده کنید و به‌جای آن از ادویه‌ها و گیاهان معطر مانند زعفران، ریحان، رزماری و آویشن استفاده کنید.

این متخصص ضمن بیان اینکه بسیاری از غذاهای آماده و فرآوری‌شده حاوی مقدار زیادی سدیم هستند، توضیح می‌دهد: سوس‌های آماده، سوپ‌های کنسروی، فست‌فودها و غذاهای منجمد معمولا میزان سدیم بالایی دارند. سعی کنید غذاهای خانگی تازه را جایگزین این نوع محصولات کنید. به برچسب‌های مواد غذایی دقت کنید و محصولاتی را انتخاب کنید که میزان سدیم کمتری دارند. نوشیدن آب کافی می‌تواند به کاهش تاثیرات سدیم و همچنین به کاهش فشار خون کمک کند. [[چطور رژیم غذایی کم نمک داشته باشیم؟]]

توصیه‌های مهم درباره نمک

قمی در پایان به توصیه‌های کلی در مورد نمک و غذا نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: برای افرادی که عادت به مصرف زیاد نمک دارند، کاهش مصرف آن به‌طور تدریجی مفید است. این کار به بدن فرصت می‌دهد تا به طعم‌های طبیعی و بدون نمک عادت کند. به جای غذاهای فرآوری‌شده، مصرف میوه‌ها، سبزیجات و گوشت‌های تازه که فاقد نمک اضافی هستند، بسیار مفید است. به‌جای نمک، از مواد جایگزین مانند نمک‌های کم سدیم، سرکه یا لیمو برای طعم دادن به غذا استفاده کنید. افراد مبتلا به بیماری‌های خاص مانند بیماری‌های کلیوی، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی باید به‌ویژه در میزان مصرف سدیم و پتاسیم دقت کنند و تحت نظر پزشک رژیم غذایی خود را تنظیم کنند.

بیشتر بخوانید:

• این خوراکی شور، استخوان را پوک می کند
• ترشی یا شوری ، کدام برای بدن مفیدتر است؟