وقتی الهه‌های آسمان بر دیوار ظاهر شدند | رازهای پنهان در اتاقی متروکه، ۱۲۰۰ سال پیش
همشهری آنلاین – یکتا فراهانی: تمدن مایا یکی از اسرارآمیزترین و پیشرفته‌ترین تمدن‌های باستانی قاره آمریکا بود. آن‌ها درکی ژرف از نجوم، ریاضیات و زمان داشتند و توانستند تقویم‌هایی پیچیده با دقتی حیرت‌انگیز بسازند. کشفیات جدید در شهر باستانی «شولتون» (Xultun) در شمال شرق گواتمالا، اطلاعات بی‌سابقه‌ای از چگونگی ثبت این دانش توسط مایاها در اختیار ما قرار داده است.
محاسبات نجومی
در اتاقی که احتمالاً محل کار یک کاهن تقویمی یا ستاره‌شناس بوده، جداولی از چرخه‌های ماه، ونوس، مریخ و احتمالاً عطارد نقش بسته‌اند؛ جداولی که نشان از محاسبات نجومی بادقت بالا دارند. این دیوارنگاره‌ها قدیمی‌ترین نمونه‌های نقاشی شده از محاسبات نجومی مایاها در دوره کلاسیک (۲۵۰ تا ۹۰۰ میلادی) به شمار می‌روند و نشان می‌دهند مفاهیم پیچیده زمان و آسمان، هزار سال پیش با دستانی توانمند بر سنگ‌ها نگاشته می‌شده است.
اتاق اسرارآمیز در شهر گمشده
در سال گذشته، تیمی از باستان‌شناسان در حال کاوش در شهر باستانی شولتون بودند که به اتاقی برخوردند که به طرز عجیبی دست‌نخورده مانده بود. این اتاق کوچک با ترکیبی از سنگ، خاک و ظروف شکسته پر شده و سپس در ورودی آن مسدود شده بود؛ اقدامی که باعث حفظ فوق‌العاده آثار دیواری شده است. دیوارهای داخلی این اتاق، حامل جداولی از تقویم، نمادهایی از خدایان ماه و خطوط هیروگلیف مایایی بودند.
بیشتر بخوانید:
۵ حقیقت جالب درباره سیاره “زهره”
پیش‌بینی تکان‌دهنده اینشتین و هاوکینگ؛ ناسا تاریخ پایان جهان را تأیید کرد
نقش الهه‌های و شمارش زمان
در این دیوارنگاره‌ها، چهره‌هایی از خدایان ماه دیده می‌شود که با اعداد و جداول پیچیده‌ای در ارتباط‌اند. مایاها باور داشتند که هر روز توسط اله‌ای خاص پشتیبانی می‌شود و این الگوها در زندگی، کشاورزی، جنگ و آیین‌هایشان اهمیت داشت. جداول کشف‌شده بازه‌هایی زمانی تا بیش از ۶۷۰۰ سال را دربر می‌گیرند. نکته جالب اینجاست که این اعداد همگی مضاربی از چرخه ۵۲ سالة مایایی هستند.
کتابی از پوست درخت
دانشمندان متوجه شباهت این جداول با نمونه‌هایی در «کدکس درسدن» شده‌اند. این کتاب از پوست درخت ساخته شده و یکی از معدود نسخه‌های باقی‌مانده از دست‌نوشته‌های مایایی است. اما تفاوت مهم این است که جداول شولتون متعلق به دوره کلاسیک مایاهاست؛ دورانی بسیار پیش‌تر از نگارش کدکس درسدن که به پساکلاسیک (حدود ۱۳۰۰ میلادی) بازمی‌گردد.
تلاشی برای هم‌زمان‌سازی کیهان
به باور پژوهشگران، این جداول پیچیده تلاش مایاها برای “هماهنگ‌سازی” یا commensuration میان چرخه‌های مختلف آسمانی بوده است. آن‌ها سعی داشتند با یافتن اعداد مشترک میان چرخه‌های ونوس، ماه، مریخ و عطارد، نظامی هم‌نوا و موزون برای اداره کیهان خود بسازند. این نوع نگاه به جهان، نه صرفاً نجومی که عمیقاً آیینی و مذهبی نیز بوده است.
ویرایش تقویم‌ها روی دیوار
در میان یافته‌ها، ابزاری نیز کشف شده که برای برش کاغذ پوست درخت (آماته) استفاده می‌شده است؛ نشانه‌ای از حضور یک کاتب یا منجم در اتاق. نکته جالب دیگر اینکه بعضی نقاشی‌ها و متون با لایه‌ای از گچ پوشانده شده و روی آن‌ها مطالب جدیدی نگاشته شده‌اند که گویای اصلاح یا به‌روزرسانی جداول و اطلاعات نجومی است.
کشفی که تازه آغاز راه است
اگرچه تاکنون تنها ۱۲ نوشته و تصویر رمزگشایی شده، اما دیوارها حاوی مطالب بسیار بیشتری هستند. تیم پژوهشگران با استفاده از اسکن دیجیتال و تکنیک‌های بازسازی تصویری در تلاش هستند کل این اتاق رمزآلود را خوانش و تفسیر کنند. این پروژه می‌تواند دریچه‌ای نو به درک ما از جهان‌بینی نجومی، آیینی و ریاضی مایاها بگشاید.
بازگشت دانش از دل خاک به آسمان
کشف اتاق تقویمی شولتون، نه‌تنها یکی از بزرگ‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی درباره تمدن مایا به شمار می‌آید، بلکه نوری نو بر فهم ما از ارتباط انسان با آسمان در هزار سال پیش می‌تاباند. این اتاق کوچک، اثباتی است بر اینکه مایاها، با محاسباتی پیچیده، جهانی منظم و زمان‌بندی‌شده برای خود ترسیم کرده بودند.
