چرا بعضی سیگاری‌ها به مرگ طبیعی می‌میرند؟

همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: خیلی از مردم باورشان نمی‌شود که سیگار کشیدن تا حدی اثرات منفی و مخرب دارد که علاوه بر اینکه ممکن است موجب ابتلا به انواع سرطان شود، می‌تواند مرگبار باشد. خیلی‌ها می‌گویند پدربزرگ ما سیگاری بود و تا ۸۰ سالگی عمر کرد، یا فلانی سیگار می‌کشید اما به مرگ طبیعی مُرد. اینها اما نمی‌دانند که این موارد استثنا هستند و متاسفانه استثناها برای همه افراد جواب نمی‌دهد.

واقعیت این است که سیگار به این دلیل که حاوی بیش از ۷۰۰۰ ماده شیمیایی است، می‌تواند زمان مرگ شما را جلو بیندازد. حتی اگر حیات شما را به خطر نیندازد، حتما بیماری‌ها و مشکلات متعددی را ایجاد خواهد کرد که کیفیت زندگی‌تان را به شدت کاهش خواهد داد. پزشکان می‌گویند استثناهایی که در زندگی دیده‌اید، قاعده پزشکی نیستند و نمی‌توانند الگو باشند.

مرگ زودرس ۵۰ هزار نفر در ایران

سیگار حاوی بیش از ۷۰۰۰ ماده شیمیایی است که دست‌کم ۷۰ مورد از این مواد سمی و به‌طور قطعی سرطان‌زا شناخته شده‌اند. نیکوتین، مونوکسید کربن، فرمالدهید، آمونیاک و بنزن ترکیبات اصلی دود سیگار هستند که تأثیرات مخربی بر ارگان‌های حیاتی بدن می‌گذارند. این مواد نه ‌تنها آسیب‌های مستقیمی به سلول‌ها و بافت‌های بدن می‌زنند، بلکه در بروز التهاب مزمن، تخریب DNA و اختلال در عملکرد سیستم ایمنی نقش دارند. به همین دلیل، سیگار به عنوان یکی از عوامل اصلی قابل پیشگیری مرگ‌ومیر در جهان شناخته می‌شود. سالانه ۸.۵ میلیون نفر در جهان به دلیل مصرف دخانیات ازجمله سیگار جان خود را از دست می‌دهند و دچار مرگ زودرس می‌شوند. در ایران هم این آمار، سالانه ۵۰ هزار نفر است.

سرطان ریه، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)، بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته مغزی مهم‌ترین بیماری‌های ناشی از استعمال سیگار شامل هستند. نیکوتین به‌عنوان یک ماده اعتیادآور، وابستگی شدید ایجاد می‌کند و از سوی دیگر، مونوکسید کربن با پیوند به هموگلوبین، مانع از انتقال مؤثر اکسیژن در بدن می‌شود. این اختلال می‌تواند منجر به ایسکمی در قلب و مغز شود. همچنین ترکیبات سرطان‌زای دود سیگار با ایجاد جهش‌های ژنتیکی، زمینه‌ساز انواع مختلفی از سرطان‌ها از جمله سرطان‌های حنجره، مری، مثانه، پانکراس و دهان می‌شوند.

دکتر محمدرضا زاهدپور انارکی، فوق تخصص ریه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «دود سیگار، یک آلاینده است و بیش از ۷ هزار ماده شیمیایی در خود دارد که این مواد شیمیایی حاوی بیش از ۱۵۰ ماده سرطان‌زا هستند و شما با سیگار کشیدن، هم خودتان و هم اطرافیان – به خصوص کودکان – را در معرض ابتلا به انواع سرطان به خصوص سرطان ریه، عفونت‌های مکرر ریوی، عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های آلرژیک، بیماری‌های قلبی و … قرار می‌دهید.»

«سیگار کشیدن، گذشته از افزایش ریسک ابتلا به سرطان‌ها به خصوص سرطان ریه، فرد را با عوارض و بیماری‌های دیگری مثل فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، مشکلات تنفسی، دیابت نوع ۲، سکته‌ مغزی، ناباروری، سقط جنین و حتی زوال عقل مواجه می‌کند.» این را دکتر ایرج خسرونیا، متخصص بیماری‌های گوارش و کبد هم به همشهری می‌گوید و ادامه می دهد: «الان قلیان جای سیگار را در بین جوانان گرفته و یکی از عوامل بروز سرطان، همین دخانیاتی مثل سیگار و قلیان هستند.»

دکتر خسرونیا می‌گوید: «۵۰ سال قبل، شروع سن سیگار کشیدن عمدتا در ۳۰ سالگی بود، اما الان سن استعمال دخانیات به بچه‌مدرسه‌ای‌ها رسیده و همین عامل می‌تواند سن ابتلا به سرطان را پایین و پایین‌تر بیاورد.»

بیشتر بخوانید؛

• ۷ بیماری بیخ گوش کودکانِ دارای والدین سیگاری

• این افراد جان شما را به خطر می‌ اندازند

• آیا سیگارهای الکترونیکی به تَرک سیگاری‌ها کمک می‌کنند؟

پس چرا بعضی سیگاری‌ها به مرگ طبیعی می‌میرند؟

خوب است بدانید که سیگار، تأثیرات منفی خود را به‌تدریج و طی سال‌ها وارد می‌کند و بسیاری از افراد تا زمانی که بیماری به مراحل پیشرفته نرسیده، معمولا علائم محسوسی را تجربه نمی‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود که برخی سیگاری‌ها تا سنین بالا ظاهراً بدون بیماری جدی زندگی کنند. اما باید توجه داشت که “نداشتن علامت” به معنای “سلامتی واقعی” نیست. مطالعات نشان داده‌اند که حتی در افراد سیگاریِ به‌ظاهر سالم، عوارضی مثل گرفتگی عروق کرونر، التهاب راه‌های هوایی و تغییرات پیش‌سرطانی در بافت‌های بدن وجود دارد.

پاسخ به این پرسش هم که چرا بعضی‌ها با وجود استعمال مداوم سیگار، سالم باقی می‌مانند، تا حد زیادی به تفاوت‌های ژنتیکی، سطح فعالیت بدنی، رژیم غذایی، محیط زندگی و سطح مواجهه با سایر عوامل خطرمربوط است. بعضی از افراد سیستم ایمنی قوی‌تری دارند یا آنزیم‌های مؤثرتری برای مقابله با سموم سیگار دارند که ممکن است تا حدی اثرات زیان‌بار سیگار را خنثی کند. با این حال، حتی در این افراد هم خطر بروز بیماری در سال‌های بعدی عمر وجود دارد و هیچ تضمینی برای سلامت پایدار آنها وجود ندارد.

البته به گفته متخصصان، در علم پزشکی همیشه استثناهایی وجود دارد و نمی‌توان سرنوشت سلامت یک فرد را به‌طور قطعی پیش‌بینی کرد. افراد سیگاری‌ای بوده‌اند که تا سنین بالا عمر کرده‌اند و درنهایت به دلایلی غیر از بیماری‌های مرتبط با سیگار – مثل کهولت سن، تصادف یا ابتلا به بیماری‌های دیگر – فوت کرده‌اند. اما این‌ موارد، «استثنا» هستند نه «قاعده». در سطح جمعیت، آمارها کاملاً روشن است: مصرف سیگار، خطر مرگ زودرس را به ‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

بگذارید ساده‌تر و روشن‌تر بگوییم؛ هرچند ممکن است فردی سیگاری بدون ابتلا به سرطان یا بیماری قلبی فوت کند، اما این اتفاق بر پایه ژنتیک، سبک زندگی و عوامل محیطی رخ می‌دهد. نه به این دلیل که سیگار بی‌ضرر بوده است. پیامدهای سیگار دیر یا زود، خود را نشان می‌دهد و ترک آن در هر سنی می‌تواند از پیشرفت آسیب‌ها جلوگیری کند و احتمال مرگ زودرس را کاهش دهد.

چرا سیگاری‌ها سیگار را ترک نمی‌کنند؟

اگر سیگار این همه مضرات دارد و بدتر از همه می‌تواند باعث مرگ زودرس شود، چرا سیگاری‌ها آن را ترک نمی‌کنند و روزانه چندین نخ می‌کشند و به عواقب آن اصلا فکر نمی‌کنند؟ آیا جان خود را دوست ندارند یا ناآگاهند؟ موضوع این است که چون سیگار حاوی نیکوتین است و نیکوتین هم اعتیاد شدید ایجاد می‌کند، مغز فرد سیگاری را به مصرف مکرر سیگار وابسته می‌کند و ضمنا این کار (سیگار کشیدن) برایش بسیار لذت‌بخش هم است. علاوه بر این، بسیاری از افراد به دلیل ماهیت تدریجی آسیب‌های سیگار، خطر را از خود دور می‌بینند و تصور می‌کنند بیماری برای دیگران اتفاق می‌افتد، نه برای خودشان. درضمن عادت‌های فردی، فشارهای روانی و باورهای نادرست درباره کنترل‌پذیری آسیب‌ها هم باعث می‌شود که به سیگار کشیدن ادامه دهند و به ترک آن فکر نکنند، یا ترک آن را مدام عقب بیندازند.