چگونه قنات‌ها دره فرحزاد را آباد کردند؟
همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: بسیاری از پژوهشگران قنات‌ها را منشأ زندگی و هسته اولیه شکل‌دهنده محله‌های پایتخت می‌دانند. محله‌های قدیمی مثل کن، یوسف‌آباد، پونک و… با وجود چشمه‌ها و قنات‌های پرآب به جای بهتری برای زندگی تبدیل شدند و آب قنات هنوز همچون خونی در رگ‌های برخی از محله‌های تهران جاری است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
ماجرای قنات‌های فرحزاد کمی متفاوت است. فرحزاد جزو نخستین قریه‌های اطراف تهران بوده که از نعمت وجود قنات‌ها بهره‌مند شده و برخی منابع مکتوب تاریخی قنات‌ها را موجب آبادانی باغ‌ها و مزارع و در نهایت رونق زندگی اهالی این قریه در سال‌های دور می‌دانند. قنات‌های فرحزاد مثل همه قنات‌های قدیمی تهران از چشمه‌ها نشئت می‌گیرند و این ساختار با وجود گذشت سال‌های طولانی حفظ شده است.
مصطفی لآلی، از اهالی قدیمی فرحزاد می‌گوید: «فرحزاد از روزگار قدیم دو چشمه جاری داشته؛ یکی چشمه دالقر که ابتدای جاده امامزاده داود(ع) است و دیگری چشمه اصلی فرحزاد که حدود ۳۰۰متر پایین‌تر از پل خوش‌مرام و در مسیر دره فرحزاد واقع شده است. در روزگار قدیم، قنات‌ها را برای آبیاری باغ‌ها حفر می‌کردند و همه آنها به چشمه‌های پرآب وصل بودند. این رویه در فرحزاد هم معمول بود و همه باغ‌های این محدوده توسط قنات‌ها آبیاری می‌شد.»
از بین انبوه باغ‌های سرسبز که فرحزاد را به یکی از سرسبزترین قریه‌های اطراف تهران تبدیل کرده بودند فقط ۱۰ باغ باقی مانده و همه این باغ‌ها هنوز با آب قنات‌ها آبیاری می‌شوند. قنات‌های فرحزاد به رغم گذشت سال‌های طولانی به شکل عجیبی زنده مانده‌اند و دره فرحزاد و باغ‌های اطراف آن را آبیاری می‌کنند.
لآلی می‌گوید: «از آنجا که قریب به اتفاق باغ‌های فرحزاد در دو سوی دره فرحزاد واقع شده بود، قنات‌ها را هم در همین مسیر ایجاد کردند. قنات‌های منگل، دلاور، انارو، لاری و حتی قنات پونک در مسیر شرقی و غربی فرحزاد واقع شده‌اند و هرکدام از آنها، باغ‌های همسطح دره فرحزاد را آبیاری می‌کردند. این قنات‌ها هنوز کارکرد خود را از دست نداده‌اند و معدود باغ‌های محدوده دره فرحزاد تا پونک را آبیاری می‌کنند.» آن‌طور که قدیمی‌های فرحزاد روایت می‌کنند قنات میرزا علی که زمین‌های کشاورزی بالا دست فرحزاد در محدوده مجتمع تجاری اپال امروزی را آبیاری می‌کرد از گزند ساخت‌وسازها در امان نماند و از حدود ۳۰ سال قبل خشک شده است. به این‌ترتیب، میرزا علی را باید تنها قنات فرحزاد دانست که با گذشت زمان خشک شده است.
